1. Artykuł 5 Kc wytycza granice, w jakich osoba uprawniona może czynić użytek z przysługującego jej prawa; ze względu jednak na swą przynależność do systemu prawa cywilnego klauzula zgodności z zasadami współżycia społecznego nie może być stosowana w ocenie uprawnień lub obowiązków powstających w obszarze normowanym przepisami prawa administracyjnego bądź finansowego, w których nie występuje jej odpowiednik.
2. "Zasady współżycia społecznego" mogą być w postępowaniu administracyjnym uwzględnione wówczas, gdy odsyłają do nich szczególne przepisy prawa.
3. Skoro do dnia wejścia w życie zarządzenia nr 6/80 Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen z dnia 25 marca 1980 r. w sprawie przyznania spółdzielczym zrzeszeniom pomocy w budownictwie jednorodzinnym uprawnień do zakupu po cenach zaopatrzeniowych materiałów przeznaczonych na jednorodzinne budownictwo mieszkaniowe /Dz.Urz. Cen nr 10 poz. 78/ zrzeszenia takie nie były upoważnione do zakupu materiałów po cenach zaopatrzeniowych, to również organizacje handlowe nie miały uprawnień do sprzedaży im materiałów po takich cenach. Wobec tego jednostki zbytu lub handlu hurtowego naruszały postanowienia uchwały nr 26 Rady Ministrów z dnia 3 lutego 1967 r. w sprawie różnic budżetowych oraz zasad stosowania niektórych cen /M.P. nr 13 poz. 65 ze zm./ i od nich organy podatkowe powinny dochodzić dodatnich różnic budżetowych z tego tytułu za okres do dnia 31 marca 1980 r.
4. Spółdzielcze zrzeszenia pomocy w budownictwie jednorodzinnym zostały statutowo powołane do pośredniczenia w nabywaniu materiałów budowlanych dla swych członków /par. 5 ust. 2 pkt 1 statutu/, co może być uznane za "inną działalność, do której zostały powołane" w rozumieniu par. 16 ust. 1 powyższej uchwały.
5. Obowiązek odprowadzania do budżetu różnic cen, powstałych po dniu wejścia w życie cytowanego zarządzenia Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen, spoczywa na omawianych zrzeszeniach tylko wówczas, gdy materiały nabyte po cenach zaopatrzeniowych odsprzedadzą osobom nie będącym członkami zrzeszenia lub na cele inne, niż statutowe.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Międzyzakładowego Spółdzielczego Zrzeszenia Pomocy w Budownictwie Jednorodzinnym w J. G. na decyzję Izby Skarbowej w Jeleniej Górze z dnia 5 kwietnia 1983 r. w przedmiocie wpłaty dodatnich różnic budżetowych za lata 1979-1981 i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 1 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Urzędu Skarbowego w B., a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Izby Skarbowej w Jeleniej Górze kwotę złotych siedemdziesiąt cztery tysiące osiemdziesiąt dwa tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
W protokole kontroli finansowej z dnia 29 grudnia 1982 r., przeprowadzonej na zlecenie Okręgowego Zarządu Dochodów Państwa i Kontroli Finansowej w W. w Międzyzakładowym Spółdzielczym Zrzeszeniu Pomocy w Budownictwie Jednorodzinnym w J. G. /zwanym dalej "zrzeszeniem"/, stwierdzono, że kontrolowana jednostka - niezgodnie z ogólnie obowiązującymi zasadami sprzedaży materiałów osobom fizycznym oraz postanowieniem pkt 4 w rozdz. III pisma okólnego Zespołu Finansów i Rozrachunków Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego z dnia 14 kwietnia 1977 r. w sprawie finansowania i ewidencji działalności spółdzielczych zrzeszeń pomocy w budownictwie jednorodzinnym - odsprzedawała w latach 1979-81 swoim członkom materiały po cenach zaopatrzeniowych zamiast detalicznych, narażając budżet Państwa na stratę w wysokości 2.469.411,10 zł z tytułu nie rozliczonych dodatnich różnic budżetowych.
Pismem z dnia 30 grudnia 1982 r. organ kontrolujący zażądał od jednostki kontrolowanej przekazania do budżetu Państwa kwoty 2.469.411 zł wraz z należnymi odsetkami, informując, że poszczególnych odbiorców zakupionych materiałów należy odciążyć różnicą cen wykazaną w załączniku do protokołu, w piśmie zaś z dnia 3 lutego 1983 r. zapowiedział wydanie odpowiednich decyzji podatkowych przez Urząd Skarbowy w B.
Decyzje takie, oznaczone nr US/D/677/79, US/D/578/80 i US/D/489/81, istotnie podjął Urząd Skarbowy w B. w dniu 26 stycznia 1983 r., ustalając obowiązek wpłaty dodatnich różnic budżetowych za 1979 r. w kwocie 574.811 zł, za 1980 r. w kwocie 796.915 zł i za 1981 r. w kwocie 1.097.686 zł.
Odwołanie zrzeszenia od tych rozstrzygnięć nie zostało uwzględnione przez Izbę Skarbową w Jeleniej Górze. W uzasadnieniu jej decyzji z dnia 5 kwietnia 1983 r. nr IS/D-II/73/1/83 podniesiono, że Zrzeszenie nie dopełniło określonego w piśmie okólnym, powołanym w protokole kontroli, obowiązku sprzedaży materiałów budowlanych i instalacyjnych dla członków Zrzeszenia po cenach detalicznych niezależnie od trybu dostaw. Ponieważ w zgłoszeniu rejestracyjnym nie zostały wykazane rozliczenia z tytułu dodatnich różnic budżetowych, to różnice za 1979 r. nie ulegają przedawnieniu do 5 lat. Jednakże w drodze wyjątku, na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, organ postanowił zaniechać poboru kwoty 574.811 zł należnej za 1979 r.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego zrzeszenie wniosło o uchylenie powyższej decyzji Izby Skarbowej oraz poprzedzających ją decyzji Urzędu Skarbowego w B. jako niezgodnych z prawem, w szczególności z art. 5 Kc. Zdaniem skarżącego zrzeszenia, interpretacja zawarta w powołanym przez organy podatkowe piśmie okólnym, jako niezgodna z polityką popierania budownictwa jednorodzinnego, została zmieniona, a stosownie do treści zarządzenia Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen nr 6/80 z dnia 25 marca 1980 r. Zrzeszenie mogło zaopatrywać się w materiały budowlane po cenach zaopatrzeniowych i odsprzedawało je po tych samych cenach członkom, którzy wyłącznie ponosili wszystkie koszty z tym związane. Obciążenie ich cenami detalicznymi prowadziłoby do znacznie wyższych kosztów, niż gdyby sami zaopatrywali się handlu detalicznym. O słuszności takiego działania przekonywały też ustalenia licznych kontroli przeprowadzanych w poprzednich latach. W tej sytuacji zaskarżone decyzje powinny być uznane za niesłuszne, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jak również praktycznie niewykonalne. O zgodności postępowania strony skarżącej z intencjami polityki popierania budownictwa jednorodzinnego świadczy także zwolnienie zrzeszeń od dnia 1 stycznia 1982 r. od obowiązku odprowadzania różnic budżetowych. Naliczona kwota dotyczy 217 osób, z których wiele przestało być członkami Zrzeszenia i dochodzenie od nich pokrycia różnic jest skazane na niepowodzenie. natomiast wyegzekwowanie kwot z funduszów Zrzeszenia doprowadziłoby do jego upadłości i unicestwienia.