Konieczność zapewnienia dojazdu do nieruchomości stanowiącej własność osoby fizycznej nie jest - w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości /Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64 ze zm./ - okolicznością uzasadniającą wywłaszczenie na ten cel części nieruchomości innej osoby fizycznej. Posiadacz nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej może natomiast przed właściwym sądem powszechnym domagać się ustanowienia drogi koniecznej zgodnie z art. 145 par. 1 Kc.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Jadwigi W. na decyzję Wojewody Zielonogórskiego z dnia 8 września 1981 r. nr GTM-III-8221/22/81 w przedmiocie wywłaszczenia nieruchomości i na podstawie art. 207 par. 1 i par. 2 pkt 1 i 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta Miasta Z.G. z dnia 14 lipca 1981 r., a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Wojewody Zielonogórskiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącej.
Decyzją Prezydenta Miasta Z.G. z dnia 14 lipca 1981 r. nr GT-VI-8221/81 wywłaszczono na rzecz Skarbu Państwa działki niezabudowane nr 34/1 i 34/3 o powierzchni 228 m2, położone w Z.G. przy ul. S. wchodzące w skład nieruchomości wykazanej w Kw 31319, a stanowiące własność Jadwigi W., której przyznano odpowiednie odszkodowanie za wywłaszczone grunty.
W wyniku odwołania wniesionego przez Jadwigę W. Wojewoda Zielonogórski uchylił decyzję organu administracji I instancji w części dotyczącej wywłaszczenia działki nr 34/1 o powierzchni 110 m2, położonej od strony ul. S., a w pozostałej części decyzję tę utrzymał w mocy, przyznając odszkodowanie za wywłaszczoną działkę 34/3 w kwocie 9.302 zł. Z motywów decyzji wynika, że parcela nr 34/3 jest niezbędna pod budowę drogi do wznoszonego obecnie przez Ob. H. budynku mieszkalnego, gdyż do nieruchomości tej brak jest jakiegokolwiek dojazdu, a ponadto niezbędne jest poszerzenie ulicy B., gdyż domagają się tego właściciele znajdujących się przy tej ulicy nieruchomości.
Decyzje te w części dotyczącej wywłaszczenia parceli 34/3 zaskarżyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego Jadwiga W., zarzucając naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości i domagając się uchylenia wymienionych decyzji. Skarżąca wywodziła, że sporna nieruchomość nie jest niezbędna na cele użyteczności publicznej, a ponadto wywłaszczenie jej należało by uznać za bezprzedmiotowe przynajmniej tak długo, jak długo nie jest ustalony termin rozpoczęcia robót, skoro grunt ten jest zagospodarowany na cele upraw ogrodniczych i stanowi m.in. źródło jej utrzymania. Zdaniem skarżącej, wywłaszczenie jest wynikiem starań sąsiadów. Skarżąca nie kwestionuje przy tym w skardze ewentualności wydzielenia na jej gruncie drogi koniecznej na rzecz nieruchomości zabudowanej przez Ob. H.
Wojewoda Zielonogórski wniósł o oddalenie skargi wywodząc, że wywłaszczenie parceli 34/3 jest konieczne, skoro skarżąca ogrodziła swoją nieruchomość i tym samym uniemożliwiła dojazd do nieruchomości Ob. H., a ponadto, że ulica B. jest stosunkowo wąska, co kwestionują właściciele nieruchomości przy tej ulicy się znajdujących.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Jak wynika z kwestionowanych decyzji, podstawą prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowi ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości /Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64 ze zm./.
W myśl powołanego przez skarżącą art. 3 ust. 1 tej ustawy wywłaszczenie nieruchomości jest dopuszczalne, jeżeli wywłaszczana nieruchomość jest ubiegającemu się o wywłaszczenie niezbędna na cele użyteczności publicznej, na cele obrony Państwa albo dla wykonania zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych. Natomiast w myśl art. 16 ustawy wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje na wniosek ubiegającego się o wywłaszczenie, który to wniosek powinien zawierać elementy wymienione w ustępie 2 tegoż artykułu.
W niniejszej sprawie brak jest wniosku jednostki, która domaga się wywłaszczenia spornej parceli 34/3, a w konsekwencji brak jest też uzasadnienia konieczności nabycia nieruchomości. Co prawda Prezydenta Miasta Z.G., jak i Wojewoda Zielonogórski, powołali w uzasadnieniu swych decyzji, że grunt wymienionej parceli jest potrzebny na poszerzenie drogi, jednak w rozpatrywanej sprawie wcale nie jest oczywiste, czy odpowiada to warunkom z art. 3 ust. 1 ustawy. Leży mianowicie poza sporem, że szerokość ulicy B. na wysokości spornej parceli wynosi około 5 metrów. Skarżąca niejednokrotnie w sprawie podnosiła, że jest to szerokość zupełnie wystarczająca jako dojście lub dojazd do budynków znajdujących się przy tej ulicy. Organy administracji państwowej orzekające w sprawie zupełnie się nie ustosunkowały do tego zarzutu, powoływanie się zaś na skargi właścicieli tych nieruchomości jest niewystarczające, ponieważ skargi te nie są uzasadnione. Organy administracji państwowej nie wypowiedziały się też co do podnoszonego przez skarżącą zarzutu, że jest nonsensem poszerzanie drogi kosztem jej parceli, jeżeli poszerzeniem nie będzie objęta ulica na całej długości. Będzie to nawet szkodliwe, gdyż wobec braku oświetlenia może powodować wypadki drogowe. Tym samym - poza naruszeniem cytowanych wyżej przepisów prawa materialnego - doszło też do naruszenia art. 107 par. 3 Kpa, który nakazuje, aby uzasadnienie decyzji zawierało m.in. wskazanie faktów, które organ administracji uznał za udowodnione, dowody, na których się oparł oraz przyczyny, na podstawie których innym dowodom odmówił wiarygodności. Z zaskarżonych decyzji wynika ponadto, że w sprawie przeprowadzono wizję lokalną, w której ustalono, że brak jest dojazdu do posesji Ob. H. Z wizji tej nie sporządzono protokołu, wbrew art. 67 i art. 68 Kpa, w związku z czym nie można ustosunkować się do zarzutu skarżącej, że o wizji tej nie została powiadomiona, w związku z czym nie brała w niej udziału /art. 79 Kpa/.