Z przepisów art. 18 i art. 40 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./ nie da się wyprowadzić uprawnień gminy do ustanowienia rzecznika praw obywatelskich.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Wojewody G-kiego na uchwały Rady Miasta G. z dnia 27 listopada 1991 r. w sprawie zmiany statutu Miasta G., z dnia 26 lutego 1992 r. w sprawie trybu wyboru rzecznika praw obywatelskich oraz z dnia 26 lutego 1992 r. w sprawie wyboru rzecznika praw obywatelskich na kadencję 1992 - 1993 i na podstawie art. 207 par. 3 w związku z art. 216a par. 1 Kpa stwierdził nieważność zaskarżonych uchwał.
Zaskarżonymi uchwałami z dnia 27 listopada 1991 r. nr XXXVII/241/91 w sprawie zmiany statutu Miasta G., z dnia 26 lutego 1992 r. nr XLI/272/92 w sprawie trybu wyboru rzecznika praw obywatelskich i z dnia 26 lutego 1992 r. nr XLI/273/92 w sprawie wyboru rzecznika praw obywatelskich na kadencję 1992 -1993 Rada Miasta G. dokonała zmiany statutu Miasta G. oraz określiła tryb wyboru rzecznika i dokonała wyboru określonej osoby na tę funkcję. Jako podstawę prawna pierwszej z uchwał powołała art. 18 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./, jako podstawę prawną drugiej uchwały - art. 18 ust. 1 tej ustawy, podstawa zaś trzeciej uchwały był par. 50 zmienionego statutu Miasta G.
Uchwały te zaskarżył, wnosząc o stwierdzenie ich nieważności, Wojewoda G-ki. Zdaniem Wojewody, zaskarżone uchwały są sprzeczne z prawem, zwłaszcza z ustawą z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich /Dz.U. 1991 nr 109 poz. 471/, w szczególności z art. 1, 8, 9, 11 do 16 tej ustawy. W skardze Wojewoda wskazuje, iż stosownie do art. 3 ust. 1 powyższej ustawy Rzecznik Praw Obywatelskich powoływany jest przez Sejm, a na podstawie art. 22 tej ustawy ustanawia on, za zgodą Sejmu, swoich pełnomocników terenowych.
W odpowiedzi na skargę Rada Miasta G. wnosiła o jej oddalenie. Zdaniem Rady Miasta G., zaskarżone uchwały nie są sprzeczne z prawem. Ustawa samorządowa nie definiuje "sprzeczności z prawem", z tego też powodu organ podejmujący uchwały przyjął za wystarczającą wykładnię semantyczna tego wyrażenia według Słownika Języka Polskiego pod redakcja J. Szymczaka. Zdaniem Rady, sprzeczność norm prawnych i postanowień uchwały organu gminy kwestionowanej przez organ nadzorczy musi być realna, a nie wynikać z zabiegów interpretacyjnych. Skarga Wojewody, zdaniem Rady, nie zawiera wyraźnego wskazania przepisów prawnych, z którymi zaskarżone uchwały pozostają w sprzeczności, lecz wskazuje na brak podstaw prawnych do podjęcia takich uchwał, co nie może decydować o sprzeczności uchwał z prawem, dającej podstawę do stwierdzenia ich nieważności. Podstawy prawnej uchwał Rada dopatruje się w art. 18 ust. 2 pkt 9 ustawy samorządowej Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich są zupełnie inne niż urzędu utworzonego w gminie. Wobec tego brak jest podstaw do przyjęcia, że uchwały są sprzeczne z ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. Zdaniem Rady, organ nadzoru w istocie nie tyle ustala sprzeczność z prawem kwestionowanych uchwał, ile usiłuje usunąć możliwość powstania błędnych ocen instytucji powołanej w G. i wprowadzenia w błąd mieszkańców gminy w kwestii dotyczącej kompetencji gminnego rzecznika, co samo w sobie nie wystarcza do zaskarżenia uchwały w trybie art. 93 ustawy samorządowej. W celu usunięcia obaw o błędne utożsamianie obu instytucji możliwa jest korekta nazewnictwa instytucji rzecznika gminnego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: