Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Mirosława Rozbicka-Ostrowska (sprawozdawca), Sędziowie: Asesor WSA Marta Pająkiewicz-Kremis, Sędzia WSA Katarzyna Radom, po rozpoznaniu w Wydziale IV na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 6 września 2022 r. sprawy ze skargi Skarbu Państwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego, Lasów Państwowych - Nadleśnictwo L. na zalecenia pokontrolne D. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we W. z dnia [...], nr [...] dotyczące zabytkowego pałacu oddala skargę w całości.
Zaleceniami pokontrolnymi z dnia [...], nr [...], wydanymi z powołaniem się na przepisy art. 40 ust. 1, art. 91 ust. 4 pkt 6, art. 92 ust. 6 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r., poz. 282, dalej u.o.z.o.z.), D. Wojewódzki Konserwator Zabytków we W. (dalej: organ), zobowiązał Nadleśnictwo L. (dalej: Nadleśnictwo, skarżący) do wykonania w terminie do dnia [...] następujących czynności:
1. usunięcia samosiewów drzew i krzewów z dziedzińca pałacu od strony parku, z wnętrza pałacu oraz z jego otoczenia w granicach obecnego ogrodzenia z siatki leśnej,
2. wyremontowania i wzmocnienia murów, zachowania sklepienia piwnic oraz przemurowania korony murów oraz zabezpieczenia jej przez przenikaniem opadów praz przed porastaniem roślinnością,
3. zachować i poddać konserwacji - utrwalić pozostałości tynków zewnętrznych i wewnętrznych wraz z dekoracją architektoniczną,
4. wykonania odwodnienia wnętrza,
5. wyremontowania i wzmocnienia konstrukcji murowanego mostku na cieku wodnym od strony zachodniej pałacu,
6. przeprowadzenia prac konserwatorskich przy kamiennym portalu wejściowym.
Pismem z dnia [...], nr [...] Nadleśnictwo złożyło zastrzeżenia wywodząc, że wykonanie zaleceń pokontrolnych jest niemożliwe, z uwagi na brak możliwości prawnej wydatkowania publicznych środków na cele, do których Lasy Państwowe nie zostały wyznaczone. W tym zakresie skarżący wskazał, że podstawą prawną działalności nadleśnictwa jest ustawa z dnia 28 września 1991r. o lasach (Dz.U. z 2020 r. poz. 1463) wraz z przepisami wykonawczymi, które określają normy prawne funkcjonowania Lasów Państwowych oraz zasady prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Przepisy te powierzają Lasom Państwowym jedynie zadania związane z prowadzeniem gospodarki leśnej lub dodatkowej z zastrzeżeniami wynikającymi z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (Dz.U. 1994 Nr 134, poz. 692). Nadleśnictwo podniosło ,że przedmiotowy teren i obiekt jest własnością Skarbu Państwa. W rozumieniu ustawy o lasach, nie jest to las ani grunt związany z prowadzeniem gospodarki leśnej, został jedynie przekazany w zarząd Nadleśnictwa Lubin. Wobec braku możliwości prawnej wydatkowania publicznych środków na cele, do których Lasy Państwowe nie zostały wyznaczone, Nadleśnictwo wniosło o uchylenie zaleceń w całości.
W odpowiedzi na powyższe zastrzeżenia, organ - pismem z dnia [...], nr [...] - odmówił zmiany zaleceń pokontrolnych z tym uzasadnieniem , że zgodnie z art. 5 u.o.z.o.z. opieka nad zabytkiem na charakter osobisty i odpowiedzialny jest za nią każdoczesny właściciel lub posiadacz obiektu. Nie ma przy tym znaczenia, że zabytek jest własnością Skarbu Państwa, ani że Plan Urządzania Lasu przewiduje jedynie bierną ochronę zabytku, ponieważ obowiązek dbałości o stan zachowania pałacu wynika wprost z przepisów prawa i ma charakter publicznoprawny. Organ powołał się na art. 5 u.o.z.o.z., z którego wynika, że opieka nad zabytkiem ma charakter osobisty i odpowiedzialny za nią jest każdoczesny właściciel/posiadacz obiektu , zaś opieka nad zabytkiem ma charakter zindywidualizowany. Odpowiedzialny za jej realizację jest bowiem aktualny dysponent zabytku, czyli jego aktualny właściciel lub posiadacz. Zatem wpisanie budynku do rejestru zabytków nakłada na właścicieli lub użytkowników obowiązek przestrzegania rygorów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Obowiązek sprawowania przez właściciela opieki nad zabytkiem został przez ustawodawcę określony w art. 5 u.o.zo.z... Natomiast rola dysponenta zabytku sprowadza się do starannego postępowania w stosunku do zabytku, jak najdłuższego utrzymania zabytku w jak najlepszym stanie oraz jak najlepsze jego wykorzystanie dla dobra ogółu ze względu na jego walory historyczne czy naukowe. Zatem zabytek przestaje być tylko i wyłącznie prywatnym dobrem jego właściciela, którego interesy zostają z tego względu wyraźnie ograniczone, zaś treść ustawowego ograniczenia sygnalizuje przepis art. 140 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.; dalej: k.c.).