Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Marcinkowska (spr.), Sędziowie WSA Ewa Grochowska-Jung, Adam Lipiński, Protokolant Małgorzata Kukielewska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 sierpnia 2010 r. sprawy ze skargi M. N. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku 1. oddala skargę; 2. przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz adwokata K. G. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej kwotę 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa 80/100) złotych, w tym: tytułem opłaty kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych oraz tytułem 22 % podatku od towarów i usług kwotę 52,80 (pięćdziesiąt dwa 80/100) złotych.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: Prezes ZUS) decyzją nr [...], z dnia [...] lutego 2010 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] października 2009 r., o odmowie przyznania M. N. świadczenia w drodze wyjątku.
Do wydania powyższych decyzji doszło w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Wnioskiem z dnia 23 czerwca 2009 r. M. N. wystąpił do Prezesa ZUS o przyznanie świadczenia rentowego w drodze wyjątku. W uzasadnieniu wniosku podniósł, że pracował nieprzerwanie do roku 1992 r. Następnie pracował dorywczo, bądź był bezrobotny. Od lipca 2003 r. pracował w P. wykonując pracę na terenie Niemiec. Od miesiąca maja 2004 r. pracował na rzecz pracodawców niemieckich pozostając w samozatrudnieniu. Wszelkie formalności związane z rejestracją działalności gospodarczej na terenie Niemiec mieli załatwiać za niego jego pracodawcy. Wynagrodzenie miał wypłacane na podstawie umów cywilnoprawnych. W dniu 12 maja 2007 r. uległ wypadkowi przy pracy, spadł z dużej wysokości doznając szeregu uszkodzeń ciała, m. in. urazu czaszki z krwiakiem. W wyniku doznanego urazu stał się całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji. Odmówiono mu przyznania renty w trybie zwykłym, gdyż niemiecka instytucja ubezpieczeniowa nie potwierdziła żadnych okresów ubezpieczenia na terenie Niemiec. Aktualnie nie ma żadnych środków utrzymania. Jego żona zarabia około 900 zł miesięcznie, z czego ponosi koszty utrzymania mieszkania oraz łoży na utrzymanie córki studentki.
Prezes ZUS rozpoznając powyższy wniosek, decyzją z dnia [...] października 2009 r., wydaną na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), odmówił przyznania M. N. świadczenia w drodze wyjątku.
W uzasadnieniu decyzji, powołując się na treść art. 83 ust. 1 ww. ustawy organ stwierdził, iż przyznanie świadczenia w drodze wyjątku możliwe jest wyłącznie w przypadku, gdy wnioskodawca spełnienia łącznie wszystkie wymienione w tym przepisie przesłanki, a niespełnienie nawet jednej z nich wyklucza możliwość przyznania tego świadczenia. Z dokumentacji zawartej w aktach rentowych wynika natomiast, że wnioskodawca na przestrzeni 48 lat życia posiada udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 17 lat i 27 dni. Przy czym, w 10-leciu przypadającym przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy zamiast 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych - wymaganych do przyznania świadczenia w trybie zwykłym - udowodniono tylko 2 lata i 16 dni tych okresów. W latach 1999 - 2000 oraz 2000 - 2003 wystąpiły przerwy w wykonywaniu pracy. Wnioskodawca zaprzestał wykonywać pracę w kwietniu 2004 r. i do powstania całkowitej niezdolności do pracy w maju 2007 r., tj. przez 3 lata nie wykonywał zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. W ocenie organu nie zostały wykazane szczególne okoliczności uniemożliwiające przezwyciężenie przeszkód w kontynuowaniu ubezpieczenia w celu nabycia uprawnień do renty w trybie zwykłym, ponieważ w wymienionych okresach wnioskodawca nie miał orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy. Organ podkreślił jednocześnie, iż z posiadanej dokumentacji wynika, że wnioskodawca wykonywał pracę za granicą, lecz nie zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a zatem osoba decydująca się na taką formę pracy musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami w sferze ubezpieczenia społecznego. Sytuacja materialna wnioskodawcy nie może natomiast stanowić jedynego kryterium przesądzającego o przyznaniu świadczenia w drodze wyjątku.