Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Beata Jezielska Sędziowie sędzia WSA Marzenna Glabas (spr.) sędzia WSA Ewa Osipuk po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 14 września 2022 r. sprawy ze skargi G. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Elblągu z dnia [...] nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję.
Decyzją z 5 kwietnia 2022 r. wydaną z upoważnienia Burmistrza Tolkmicka przez Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tolkmicku (dalej jako: "organ I instancji") odmówiono przyznania G. G. (dalej jako: "skarżący") świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną żoną M. G.
W uzasadnieniu organ I instancji wskazał, że żona skarżącego legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 21 lutego 2022 r., a niepełnosprawność istnieje od 64. roku życia osoby wymagającej opieki. Skarżący ma ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego. Pracownik socjalny w przeprowadzonym wywiadzie potwierdził sprawowanie opieki nad żoną przez skarżącego oraz zakres tej opieki. Jako przeszkodę w przyznaniu świadczenie pielęgnacyjnego organ I instancji wskazał moment powstania niepełnosprawności żony skarżącego (tj. po ukończeniu przez nią 64. roku życia), gdyż w myśl art. 17 ust 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 615, dalej jako: "u.ś.r."), świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Dodatkowo, w myśl art. 17 ust. 5 u.ś.r., prawo do świadczenia nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego.
W odwołaniu od tej decyzji skarżący zarzucił nieuwzględnienie przez organ I instancji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., sygn. K 38/13, na skutek którego doszło do uznania niekonstytucyjności części art. 17 ust.1b u.ś.r. w zakresie, w jaki różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na moment powstania niepełnosprawności, a także błędną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. i przyjęcie, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego w każdej sytuacji, podczas gdy prawidłowa wykładnia prowadzi do wniosku, że zawieszenie prawa do świadczenia przedemerytalnego umożliwia nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Elblągu (dalej jako: "Kolegium", "organ odwoławczy", "organ II instancji"), po rozpatrzenia odwołania, decyzją z 29 kwietnia 2022 r. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Odnosząc się do wskazanej przez organ I instancji przesłanki odmowy przyznania świadczenia w postaci daty powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki Kolegium przywołało wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, stwierdzający niekonstytucyjność art. 17 ust.1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Organ odwoławczy podkreślił, że w świetle tego orzeczenia kryterium momentu powstania niepełnosprawności nie może stanowić podstawy orzekania o odmowie prawa do świadczenia. Natomiast w kontekście utrzymania w mocy decyzji organu I instancji organ odwoławczy wskazał na przesłankę negatywną, która, w ocenie Kolegium, uniemożliwia przyznanie skarżącemu prawa do świadczenie pielęgnacyjnego. Przesłanką tą jest posiadanie przez skarżącego uprawnienia do świadczenia przedemerytalnego, co w świetle art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. uniemożliwia pozytywne rozpatrzenie wniosku. Kolegium zaznaczyło, że jest świadome tego, że w orzecznictwie sądowoadministracyjnym ukształtował się taki kierunek orzeczniczy, w myśl którego okoliczność pobierania któregokolwiek ze świadczeń wymienionych w art.17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. nie prowadzi do pozbawienia prawa otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną. Organ odwoławczy nie podzielił jednak tego poglądu. Wskazał, że art. 27 ust. 5 u.ś.r. nie przewiduje zbiegu świadczeń określonych w tym przepisie ze świadczeniem przedemerytalnym. Powyższe powoduje brak możliwości wyboru przez stronę świadczenia korzystniejszego finansowo poprzez np. zawieszenie pobierania świadczenia przedemerytalnego. Kolegium wskazało także, że brak jest możliwości dokonania innej niż literalna wykładni przepisów art. 17 ust. 5 pkt 1 lit a i art. 27 ust. 5 u.ś.r., gdyż brzmienie tych przepisów jest jasne i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, Kolegium wskazało, że nie jest osobą uprawnioną do świadczenia pielęgnacyjnego osoba, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w sytuacji, gdy ma inne źródło utrzymania (dochodu) i to bez względu na ich wielkość. Przyjęcie stanowiska, że możliwe jest uzyskanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji zawieszenia prawa do świadczenia przedemerytalnego powoduje, że świadczenie pielęgnacyjne stawałoby się substytutem świadczenia przedemerytalnego, co, w ocenie organu odwoławczego, stoi w opozycji do intencji ustawodawcy, który wprowadził świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Kolegium oceniło też, mając na uwadze treść orzeczenia o niepełnosprawności i ustalenia poczynione podczas rodzinnego wywiadu środowiskowego, że nie jest w sprawie sporna potrzeba sprawowania opieki nad żoną skarżącego ani też fakt sprawowania tej opieki przez skarżącego.