Możliwość uznania działaczy Związku Patriotów Polskich za kombatantów, przewidziana w par. 2 ust. 2 lit. "a" i w par. 6 ust. 6 lit. "c" Regulaminu weryfikacyjnego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, powinna być każdorazowo analizowana z uwzględnieniem istoty ich działalności w rozumieniu przesłanek zawartych w art. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów /Dz.U. nr 16 poz. 122/.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 207 par. 5 Kpa skargę Stefanii R. na decyzję Zarządu Głównego, Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, z dnia 30 kwietnia 1986 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia uprawnień kombatanckich.
Stefania R. swoje żądanie o stwierdzenie uprawnień kombatanckich łączyła z pełnieniem obowiązków przewodniczącej Koła Związku Patriotów Polskich na terenie ZSRR w okresie od 20 lipca 1945 r. do 30 marca 1946 r., co stwierdziła w deklaracji członkowskiej i życiorysie. Do akt sprawy dołączyła zaświadczenie Tymczasowego Zarządu Okręgowego Związku Patriotów Polskich w K. /ZSRR/ sporządzone w języku rosyjskim i jego tłumaczenie na język polski oraz pismo Zarządu Krajowego ZPP w Kraju K-skim, opatrzone nagłówkiem "Charakterystyka". W pierwszym z tych dowodów potwierdzono pełnienie przez Stefanię R. funkcji przewodniczącej koła ZPP w miejscu pracy, z adnotacją, że zaświadczenie jest ważne do 1 października 1945 r., w drugim natomiast podano, że R. /bez imienia/ pełniła te obowiązki w powyższym zakładzie pracy od 20 listopada 1945 r. do marca 1946 r.
Organy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację obu instancji sprawę Stefanii R. załatwiły negatywnie, ponieważ funkcję przewodniczącej koła ZPP pełniła ona po zakończeniu II wojny światowej.
W odwołaniu od decyzji organu I instancji Stefania R., powołując się na wyjaśnienia redakcji "Za Wolność i Lud" z dnia 19 maja 1984 r., wniosła o uznanie za działalność kombatancką całego okresu pełnienia przez nią funkcji w ZPP. W skardze do sądu zaś podała, że znacznie wcześniej była działaczem ZPP, bo już od wiosny 1943 r., gdy po wstąpieniu do tej organizacji została wybrana przewodniczącą sekcji socjalno-bytowej Koła ZPP w osadzie P., a następnie od lipca 1944 r. do marca 1946 r. była przewodniczącą Miejskiego Zarządu ZPP w J. Załączone do akt dowody były jej wydane na czas przejazdu z ZSRR do Polski, inne nie zachowały się, i dlatego załączyła do skargi oświadczenie Apolonii K. i Jana M. Osoby te potwierdziły aktywną działalność Stefanii R. w ZPP od 1943 r. gdy jako przewodnicząca sekcji socjalno-bytowej była zaangażowana przy rozdziale darów przesłanych z zagranicy dla Polaków w ZSRR i opiekowała się rodzinami polskimi wymagającymi pomocy.
W odpowiedzi na skargę Zarząd Główny ZBoWiD wniósł o jej oddalenie, podkreślając, że nowa wersja działalności skarżącej w ZPP, ukazana w skardze i oświadczeniach świadków, przeczy załączonym wcześniej do akt dowodom i nie jest wiarygodna.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Artykuł 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów /Dz.U. nr 16 poz. 122/ wyczerpująco określa wszystkie rodzaje działalności kombatanckiej, w tym również uczestników walk o niepodległość, żołnierzy koalicji antyhitlerowskiej, uczestników ruchu oporu i walk o utrwalenie władzy ludowej.
W podobny sposób uregulowano materialnoprawne podstawy działalności kombatanckiej w statucie ZBoWiD, obowiązującym przy przyjmowaniu członków do tego Związku. Statut przewidywał tylko możliwość odrębnego ustalenia zasad i trybu postępowania weryfikacyjnego, które mogły wyłącznie dotyczyć kwestii proceduralnych. Wydany na podstawie tak wąskiego upoważnienia regulamin weryfikacyjny ZBoWiD nie mógł poszerzyć ustaleń art. 1 powyższej ustawy przez uwzględnienie innych jeszcze rodzajów działalności kombatanckiej. Oznacza to że przewidziana w par. 2 ust. 2 lit. "a" i w par. 6 ust. 6 lit. "c" regulaminu weryfikacyjnego ZBoWiD możliwość uznania działaczy ZPP za kombatantów powinna być każdorazowo analizowana z uwzględnieniem istoty ich działalności w rozumieniu przesłanek zawartych w art. 1 analizowanej ustawy. Brak w regulaminie weryfikacyjnym ZBoWiD definicji pojęcia działaczy ZPP może prowadzić do niewłaściwego wniosku, że jest nim każda osoba pełniąca w ZPP jakąkolwiek funkcję.