Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Stelmasiak Sędziowie Sędzia NSA Barbara Adamiak (spr.) Sędzia del. WSA Tomasz Świstak Protokolant starszy asystent sędziego T. G. po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej [...] Gminy [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 września 2017 r. sygn. akt I SA/Wa 1032/17 w sprawie ze skargi Związku Gmin [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 października 2002 r. nr ... w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wykreślenia z rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Gminy [...] 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę, 2. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz [...] Gminy [...] z siedzibą [...] kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 września 2017 r. sygn. akt I SA/Wa 1032/17, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi [...] Gmin [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 października 2002 r. nr ... w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wykreślenia z rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] Gminy [...], uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 września 2002 r. nr ... oraz zasądził na rzecz strony zwrot kosztów postępowania sądowego.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd wskazał, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji umorzył postępowanie administracyjne zainicjowane wnioskiem Związku w sprawie o wykreślenie [...] Gminy [...] z Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, uznając, że Związkowi nie można przypisać przymiotu strony w rozumieniu art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego z powodu braku interesu prawnego w tym postępowaniu.
Sąd zauważył, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia 3 lutego 2000 r. nr ... po rozpatrzeniu wniosku [...] Gminy [...] wpisał wskazaną Gminę [...] do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Postępowanie w sprawie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 3 lutego 2000 r. zostało prawomocnie zakończone wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 kwietnia 2017 r. sygn. akt II OSK 1817/15, który uwzględnił złożoną skargę kasacyjną [...] Gminy [...] i uchylając wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 kwietnia 2015 r. sygn. akt I SA/Wa 156/15 oddalił skargę Związku na decyzję Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 2 grudnia 2014 r. odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 3 lutego 2000 r.
Z kolei wyrokiem z dnia 3 marca 2010 r. sygn. akt II OSK 498/09 Naczelny Sąd Administracyjny oddalając skargę kasacyjną [...] Gminy [...] od wyroku WSA w Warszawie z dnia 5 grudnia 2008 r. sygn. akt I SA/Wa 948/08, przesądził, że Związek ma interes prawny w postępowaniu nieważnościowym dotyczącym wpisania [...] Gminy [...] do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Jak wskazał NSA w powołanym wyroku za interesem prawnym Związku w tym postępowaniu przemawia między innymi to, że Gmina [...] została utworzona w miejsce rozwiązanej wcześniej gminy wyznaniowej żydowskiej i zgłaszała roszczenia do majątku zlikwidowanej gminy wyznaniowej żydowskiej. Zdaniem Sądu drugiej instancji WSA w Warszawie prawidłowo zakwestionował stanowisko Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji uznające, że Związek nie posiada przymiotu strony postępowania i zasadnie uchylił wydane w sprawie decyzje obu instancji umarzające z tej przyczyny wszczęte postępowanie nieważnościowe. W uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że w sprawie istotne jest to, że członkowie [...] Gminy [...] utworzyli jednostkę organizacyjną nazwaną "Gmina [...]". Powstała ona w miejsce rozwiązanej wcześniej gminy żydowskiej i jak wynika z zebranego w sprawie materiału, w pewnym okresie zgłaszała roszczenia do majątku zlikwidowanej gminy. Tworząc jednostkę określaną jako gmina wyznawcy religii mojżeszowej weszli w sferę zastrzeżoną przepisami ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej dla działań [...] Gmin [...] w Polsce. Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy gminy żydowskie zrzeszają pełnoletnie osoby [...], posiadające obywatelstwo polskie, zamieszkałe na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Mają one charakter szczególnego samorządu zaspokajającego nie tylko potrzeby religijne swoich członków, lecz także społeczne, gospodarcze a nawet prawne (zawieranie małżeństw - art. 9a ust. 1 ustawy). Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy "tworzenie nowych gmin oraz znoszenie lub przekształcanie już istniejących następuje w trybie przewidzianym w prawie wewnętrznym". Prawem tym jest statut zawierający szczegółowe zasady powstawania lub likwidacji gmin, który zawiera też konkretne uprawnienia przyznane Zarządowi Związku [...] do podejmowania decyzji w tych kwestiach. Szczególnie istotnym postanowieniem ustawy z 20 lutego 1997 r. zawartym w jej art. 24 jest to, że w przypadku zniesienia gminy żydowskiej jej majątek przechodzi na własność Związku. Utworzenie nowej jednostki organizacyjnej wyznawców religii mojżeszowej określonej jako "gmina", z pominięciem regulacji prawnych zawartych w ustawie z dnia 20 lutego 1997 r., a także w prawie wewnętrznym określającym organizację Gmin [...] dotyczy więc interesów prawnych Związku [...]. Związek ten ma bowiem wynikający z obowiązującego prawa bezpośredni wpływ na tworzenie i działalność nowopowstających gmin żydowskich. Istnienie tego interesu uzasadniało przyznanie Związkowi praw strony postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności rejestracji [...] Gminy [...]