Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Marta Kołtun-Kulik (spr.) Sędziowie: Sędzia WSA Dorota Apostolidis Sędzia WSA Emilia Lewandowska Protokolant stażysta referent Beata Lewandowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2014 r. ze skarg K. H., R. H., E. H., S. F., S. M., B. M., J. M., E. W., K. S., A. S., M. Ś., E. W. i B. P. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji. 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] września 2013 r. nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu; 3. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz K. H., R. H., E. H. solidarnie kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz na rzecz K. H., R. H., E. H., S. F., S. M., B. M., J. M., E. W., K. S., solidarnie kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu wpisu sądowego; 4. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz A. S., M. Ś., E. W. i B. P. solidarnie kwotę 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] listopada 2013 r., nr [...] w wyniku wniosków o ponowne rozpoznanie sprawy utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] września 2013 r., nr [...] o odmowie stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego.
Decyzja Ministra została wydana w oparciu o następujące ustalenia faktyczne ocenę prawną sprawy.
Prezydium Rady Narodowej [...] decyzją z dnia [...] lutego 1973 r., nr [...] utrzymało w mocy decyzję Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej [...] z dnia [...] grudnia 1972 r., nr [...] o przejęciu na własność Skarbu Państwa bez odszkodowania w stanie wolnym od obciążeń gospodarstwa rolnego o powierzchni [...] ha, położonego w [...], uregulowanego w księdze hipotecznej pod nazwą [...] jako działka gruntu [...], stanowiącego współwłasność M. J., A. P., Z. B. i R. H. - z uwagi na jego opuszczenie.
W wyniku wniosku K. S. (następczyni prawnej M. J.) o stwierdzenie nieważności ww. orzeczeń, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] września 2013 r. odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Prezydium Rady Narodowej [...] z dnia [...] lutego 1973 r. oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej [...] z dnia [...] grudnia 1972 r.
Wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy złożyli K. S., E. W., K. H., R. H., E. H., B. P., E. W., M. S., A. S. oraz S. F. w imieniu własnym i jako pełnomocnik J. M., B. M. i S. M. Wnioskodawcy zarzucili m.in., że w momencie wydawania decyzji nie żyło już dwóch ze współwłaścicieli nieruchomości, tj. A. P. i Z. B., a organy administracji nie ustaliły ich spadkobierców jako uczestników postępowania. Ponadto, Minister nie rozpatrzył kwestii toczącego się w 1962 r. postępowania w sprawie przejęcia na rzecz Państwa tegoż samego gospodarstwa. Skoro bowiem gospodarstwo zostało przejęte już w 1962 r., to w sprawie nie mogły mieć zastosowania przepisy dotyczące gospodarstw rolnych opuszczonych. Wnioskodawcy wskazali również, że orzeczenie z 1962 r. zostało uchylone decyzją z dnia [...] grudnia 1972 r., nr [...], a następnego dnia wydano decyzję orzekającą o przejęciu gospodarstwa rolnego jako opuszczonego. Jednocześnie, w ocenie wnioskodawców, omawiana nieruchomość nigdy nie stanowiła i nie mogła stanowić gospodarstwa rolnego, gdyż brak było na niej jakichkolwiek zabudowań gospodarskich, uprawy, inwentarza, a i została ona nabyta w dniu [...] lipca 1944 r. jako nieruchomość o charakterze przemysłowym i na takie cele. W aktach sprawy brak jest dowodów na okoliczność, iż nieruchomość nie była uprawiana i poddawana właściwym zabiegom agrotechnicznym przez ówczesną posiadaczkę H. K. Brak jest protokołu z lustracji gospodarstwa, który i tak nie mógł być dokumentem wiarygodnym, gdyż jak wynika z decyzji z 1970 r. został sporządzony w listopadzie. Strony zarzuciły również, że H. K. uiszczała podatek za przedmiotowy grunt.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] listopada 2013 r. utrzymał w mocy własna decyzję z dnia [...] września 2013 r. W uzasadnieniu organ wskazał, iż podstawę prawną decyzji z dnia [...] grudnia 1972 r. stanowi art. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1957 r. o zmianie dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. o uwłaszczeniu i o uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (Dz. U. Nr 39, poz. 174 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem gospodarstwa rolne i działki określone w art. 15 ust. 1 dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. o uwłaszczeniu i o uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym, jeżeli zostały opuszczone przez właściciela po dniu 28 kwietnia 1955 r., oraz wszelkie inne gospodarstwa rolne opuszczone przez właścicieli mogą być przejęte na własność Państwa bez odszkodowania i w stanie wolnym od obciążeń, z wyjątkiem służebności gruntowych, których utrzymanie uznane zostanie za niezbędne. Z kolei, w myśl § 1 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy, tj. rozporzadzenia Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 1961 r. w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 39, poz. 198) za gospodarstwo rolne opuszczone uważa się gospodarstwo, na którym nie zamieszkuje właściciel ani jego małżonek, dzieci lub rodzice, a przy tym gospodarstwo to nie jest w całości lub w większej części uprawiane oraz poddawane właściwym zabiegom agrotechnicznym przez właściciela bądź użytkownika albo dzierżawcę. Minister wyjaśnił, że w toku prowadzonego postępowania wystąpiono do [...] Urzędu Wojewódzkiego, Archiwum Akt Nowych, Urzędu [...] oraz dwukrotnie do Archiwum Państwowego [...] o nadesłanie dokumentów związanych z przejęciem przedmiotowej nieruchomości na własność Państwa. Pomimo tych poszukiwań nie udało się odnaleźć całości akt archiwalnych dotyczących przejęcia gospodarstwa rolnego na własność Państwa. Z zachowanego materiału dokumentacyjnego wynika, że księga hipoteczna [...] została zniszczona w czasie ostatnich działań wojennych w latach 1944-1945. Działkę gruntu nr [...] o powierzchni [...] nabyli M. J., A. P., Z. B. i R. H. na mocy aktu kupna z dnia [...] lipca 1943 r., Nr Repertorium [...] (zaświadczenie Sądu Powiatowego [...] z dnia [...] maja 1961 r., nr [...]). Organ stwierdził, że dokumenty sprawy wskazują, iż w dniu [...] lutego 1962 r. zostało wydane orzeczenie nr [...] o przejęciu na własność Państwa nieruchomości rolnej o powierzchni [...] ha, uregulowanej w księdze hipotecznej pod nazwą [...] jako działka nr [...] na nazwiska M. J., A. P., Z.B. i R.H. Jednakże, w aktach sprawy orzeczenia tego nie odnaleziono. Następnie podniósł, że Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej [...] pismem z dnia [...] marca 1962 r., nr [...] skierowanym do Prezydium Rady Narodowej [...] poinformowało, że po wywieszeniu orzeczenia nr [...] w terenie, wpłynęło do Wydziału odwołanie, które zostało przesłane przy wymienionym piśmie. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej [...] pismem z dnia [...] czerwca 1962 r., nr [...] działając w oparciu o art. 137 § 1 pkt 1 k.p.a. uchyliło orzeczenie z dnia [...] lutego 1962 r. nr [...] dotyczące przejęcia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości po byłym właścicielu J. Następnie, Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej [...] decyzją z dnia [...] grudnia 1972 r., nr [...] ponownie uchyliło wydane orzeczenie nr [...] z dnia [...] lutego 1962 r. o przejęciu nieruchomości rolnej o powierzchni [...] ha. Minister stwierdził, że kwestia dwukrotnego uchylenia orzeczenia nr [...] pozostaje odrębną sprawą i może być przedmiotem oceny we właściwym trybie i przed właściwym organem. Minister nie zgodził się że skarżącymi, że to Skarb Państwa powinien był poddawać gospodarstwo właściwym zabiegom agrotechnicznym, skoro był jego właścicielem od 1962 r., zdaniem bowiem organu orzeczenie z 1962 r. zostało uchylone w tymże samym roku, a więc to współwłaściciele gospodarstwa powinni go uprawiać i poddawać właściwym zabiegom agrotechnicznym. Zdaniem Ministra, o tym, że omawiane gospodarstwo było w posiadaniu jego współwłaścicieli świadczy upoważnienie z dnia [...] lipca 1962 r. udzielone H. K. przez M. J. do zarządzania oraz pełnego użytkowania części działki nr [...] o powierzchni [...] ha. Prowadzi to do wniosku, że gdyby M. J. nie był wówczas współwłaścicielem tej działki, to nie mógłby udzielić takiego upoważnienia. W ocenie Ministra o tym, że gospodarstwo to nie stanowiło własności Państwa świadczy również pismo H. K. z dnia [...] października 1973 r., skierowane do Ministerstwa Rolnictwa, w którym informowała, że oddała grunt [...], które korzystało z tych gruntów do 1965 r.