Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Monika Kazubińska-Kręcisz Sędziowie WSA Wiesława Achrymowicz, Asesor sądowy Agnieszka Kosowska (sprawozdawca) Protokolant Sekretarz sądowy Ewelina Piskorek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 września 2021 r. sprawy ze skargi K. Z. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia kosztów postępowania I. oddala skargę; II. przyznaje radcy prawnemu M. S. od Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie) kwotę [...]zł ([...]), w tym podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Przedmiotem skargi jest postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej nr [...] z dnia [...] stycznia 2021
r. utrzymujące mocy postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w [...] nr [...] z dnia [...] października 2020 r. odmawiające K. Z. umorzenia kosztów postępowania w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn w wysokości
[...] zł.
Stan sprawy przedstawia się następująco.
Naczelnik Urzędu Skarbowego w [...] (dalej jako "organ I instancji") postanowieniem z dnia 23 września 2020 r., ustalił koszty postępowania w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia rzeczy (praw majątkowych) w drodze spadku po A. Z. w wysokości [...] zł i obciążył nimi skarżącego K. Z.. Następnie dnia
13 października 2020 r. skarżący zwrócił się do organu I instancji o umorzenie tych kosztów, wskazując w uzasadnieniu na swoją trudną sytuacją materialną oraz stan zdrowia, wykluczający możliwość podjęcia pracy. Skarżący wyjaśnił, że jego jedynym źródłem utrzymania jest renta, która w całości przeznaczana jest na bieżące utrzymanie.
Organ I instancji postanowieniem z dnia [...] października 2020 r. odmówił skarżącemu umorzenia kosztów wynikających z postanowienia ustalającego koszty postępowania w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn. W wyniku rozpoznania zażalenia Dyrektor Izby Administracji Skarbowej (dalej jako "organ odwoławczy" lub "organ II instancji") postanowieniem z dnia [...] stycznia 2021 r. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie organu I instancji. W uzasadnieniu organ II instancji przywołał treść art. 264 oraz art. 267 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2021 r., poz. 1540 ze zm. - dalej jako "o.p."), a także art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r., poz. 1043) i wyjaśnił, że postanowieniem z dnia 23 października 2019 r. organ
I instancji wszczął postępowanie podatkowe, w ramach którego wezwał skarżącego do wskazania wartości nieruchomości wchodzących w skład masy spadkowej po A. Z., podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej wyceny.
W odpowiedzi skarżący nie wyraził zgody na wartości zaproponowane przez organ podatkowy. W związku z tym organ I instancji postanowieniem z dnia 14 lutego 2020 r. dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego. Wartość rynkowa przedmiotu spadku określona z uwzględnieniem opinii biegłego, różniła się o więcej niż 33% od wartości podanej przez skarżącego, w związku z tym organ I instancji postanowieniem z dnia 23 września 2020 r. obciążył skarżącego kosztami sporządzenia operatu szacunkowego w kwocie [...]zł. Jednocześnie organ
I instancji decyzją z dnia 23 września 2020 r. nr [...] określił skarżącemu wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn w kwocie [...]zł. Organ odwoławczy wskazał, że zarówno decyzja jak i postanowienie ustalające koszty postępowania stały się ostateczne.
W dalszej kolejności organ odwoławczy wskazał, że stosownie do treści art. 270 § 1 o.p. organ podatkowy, na wniosek osoby obowiązanej, w przypadku uzasadnionym jej ważnym interesem lub interesem publicznym, może rozłożyć koszty postępowania na raty albo umorzyć w całości lub w części. Organ II instancji wyjaśnił, że "ważny interes" zachodzi m. in. w sytuacji gdy zobowiązany nie jest w stanie uregulować zobowiązania z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych. Przy ocenie występowania tej przesłanki uwzględnia się również normalną sytuację ekonomiczną zobowiązanego, w tym wysokość uzyskiwanych dochodów oraz konieczność ponoszenia niezbędnych wydatków. Natomiast "interes publiczny" należy rozumieć, jako dyrektywę postępowania, nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa lub danej społeczności lokalnej, takich jak: sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej, sprawność działania aparatu państwowego. "Interes publiczny" wystąpi m. in. w sytuacji, gdy zapłata należności podatkowych spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie on w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych. Organ zwrócił uwagę, że ulgi w spłacie zobowiązań z tytułu kosztów postępowania opierają się na uznaniu administracyjnym. Dalej organ II instancji szczegółowo przedstawił sytuację majątkową skarżącego wskazując, że prowadzi on jednoosobowe gospodarstwo domowe, utrzymuje się z renty pobieranej z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości [...] zł, wydatki w skali miesiąca związane z bezpośrednim utrzymaniem, wyżywieniem czy leczeniem pochłaniają w całości kwotę renty. Organ II instancji podał także, że skarżący jest właścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w [...] przy ul. [...] oraz posiada udział w dwóch działach leśnych o łącznej szacunkowej wartości [...] zł. Skarżący jest ponadto trwale całkowicie niezdolny do pracy. Organ ustalił także, że skarżący nie ma nikogo na utrzymaniu, nie posiada zaległości związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego, nie ma innych zobowiązań oraz nie korzysta z pomocy opieki społecznej. Organ odwoławczy stwierdził, że sytuacja życiowo-materialna skarżącego jest trudna i można ją uznać za mieszczącą się w szeroko pojętym ważnym interesie osoby obowiązanej, z uwagi na posiadane problemy zdrowotne i brak możliwości podjęcia pracy zarobkowej. Dalej organ odwoławczy wyjaśnił, że trudna sytuacja finansowa skarżącego nie przesądza automatycznie o konieczności przyznania ulgi w spłacie zobowiązań, albowiem tego rodzaju rozumowanie prowadziłoby do wniosku, że każdy wnioskodawca, znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej, powinien otrzymać ulgę w spłacie swoich zobowiązań. W ocenie organu zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że aktualnie skarżący ma zabezpieczone potrzeby egzystencjalne, ma stałe źródło dochodów oraz własny dom. Mimo iż aktualnie nie pozostają mu wolne środki pieniężne, bowiem całość dochodów podlega wydatkowaniu, nie można wykluczyć, że w przyszłości uzyska on dodatkowe dochody, np. z tytułu posiadanych nieruchomości, bez konieczności ich zbycia. Skarżący może bowiem sprzedać drzewo z lasu bądź wynająć nieruchomość. Organ zwrócił uwagę, że powstanie przedmiotowych kosztów nie jest skutkiem nagłych, losowych zdarzeń, na które skarżący nie miał wpływu, ale jest następstwem określonych działań skarżącego, których skutków nie powinien przerzucać na Skarb Państwa.