Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Teresa Randak, Sędzia NSA Przemysław Dumana,, Asesor WSA Anna Tyszkiewicz-Ziętek (spr.), Protokolant Izabela Maj, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2008 r. sprawy ze skargi I. P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ulgi płatniczej - umorzenia zaległości podatkowej uchyla zaskarżoną decyzję
Zaskarżoną decyzją z dnia [...] nr [...] Dyrektor Izby Skarbowej w K. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w B. z dnia [...] nr [...] o odmowie umorzenia zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodu uzyskanego z tytułu dokonanej w 2005 r. sprzedaży nieruchomości w kwocie [...] zł.
W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia organ odwoławczy podał, iż pismem z dnia 25 września 2007 r. I. P. wniosła o umorzenie zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodu uzyskanego z tytułu dokonanej w 2005 r. sprzedaży nieruchomości w kwocie [...] zł. Dalej wskazano, że organ I instancji odmówił uwzględnienia tego wniosku, gdyż nie znalazł przesłanek uzasadniających udzielenie ulgi w spłacie podatku.
W kolejnych fragmentach uzasadnienia zaskarżonej decyzji organ II instancji przedstawił argumentację strony zawartą w odwołaniu od rozstrzygnięcia Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w B.. W tym zakresie wskazano, iż strona podniosła zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz niewyjaśnienie wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych. Stwierdziła sprzeczność dokonanych przez organ I instancji ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wobec tych zarzutów strona wniosła o uchylenie decyzji organu I instancji w całości i w tym zakresie orzeczenie co do istoty sprawy lub o jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji (dodatkowo w oparciu o art. 224 § 2 Ordynacji podatkowej strona wniosła o wstrzymanie wykonania decyzji organu I instancji). Odwołująca nadmieniła, iż w dniu 25 września 2007 r. złożyła wniosek o umorzenie w całości zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodu uzyskanego z tytułu dokonanej w 2005 r. sprzedaży nieruchomości w kwocie [...] zł. Dalej wskazała, iż organ I instancji uzasadniając swoje rozstrzygnięcie powołał się na tezę zawarŧą w wyroku NSA z dnia 22 października 1999 r. (sygn. akt III SA 7574/98), w którym wyrażono pogląd, iż "ogólne powołanie się skarżącej na złe warunki i przewlekłą chorobę (...) nie stanowi wystarczających powodów do uwzględnienia wniosku o umorzenie odsetek (...)". Odwołująca odnotowała także, iż organ I instancji sprecyzował pojęcie "ważnego interesu podatnika" i "interesu publicznego", rozwinął zasady wynikające z powszechnego obowiązku podatkowego i pouczył zobowiązaną o ciążącym na niej obowiązku podatkowym, podkreślając, że jego należyte wykonywanie umożliwia m.in. funkcjonowanie organów państwowych. Dalej strona wyraziła przekonanie, iż powyższa argumentacja wykorzystana została przeciwko udzieleniu wnioskowanej ulgi, a analizy sytuacji finansowo-ekonomicznej strony dokonano pobieżnie. Podatniczka, potwierdzając, iż jest w pełni świadoma konsekwencji, jakie wynikają z uznaniowego charakteru decyzji dotyczących ulg płatniczych zaakcentowała, że uprawnienia organów podatkowych wynikające z uznania administracyjnego nie zwalniają organu ze zgromadzenia i wszechstronnego zbadania materiału dowodowego oraz wydania decyzji o treści przekonującej pod względem faktycznym i prawnym. Przywołała także orzeczenie NSA z dnia 18 października 2001 r. (sygn. akt 1233/00), w którym wskazano, iż zmienność rozstrzygnięć podejmowanych przez organy podatkowe w tym samym stanie faktycznym i prawnym narusza zasadę zaufania do organów podatkowych. Przedstawiając w oparciu o orzecznictwo sądowe problematykę "ważnego interesu podatnika" i "interesu publicznego" strona odniosła te rozważania do swojej aktualnej sytuacji finansowo-ekonomicznej. W tym zakresie podała, iż jedynym źródłem jej utrzymania jest renta inwalidzka w kwocie [...] zł netto. Świadczenie to, jako najniższe z możliwych nie pozwala na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i wymusza kategoryczne ograniczenie wydatków związanych z wyżywieniem, mieszkaniem oraz opieką lekarską. Zobowiązana oświadczyła także, iż nie ma stałego miejsca zamieszkania, a obecne to rodzaj "slumsu, psiej budy" - pomieszczenie pozbawione ogrzewania i bieżącej wody, które nie nadaje się w zasadzie do zamieszkiwania , a przebywanie w nim okresie niskich temperatur stwarza zagrożenie dla życia (przyznała przy tym, że jej przypadek niewątpliwie nie jest odosobniony). W dalszych wywodach odwołująca zestawiła wskazywane przez organ I instancji orzeczenie sądu administracyjnego, zgodnie z którym kierowanie się przez organy podatkowe wyłącznie złą sytuacją finansową podatnika doprowadziłoby do powszechności tych ulg, a to byłoby sprzeczne z ich wyjątkowym charakterem i interesem społecznym z tezą zawartą w wyroku NSA z dnia 25 czerwca 2003 r. (sygn. akt III SA 311/01), w którym stwierdzono, że "stan finansowy i majątkowy dłużnika może stanowić samoistną przesłankę umorzenia zaległości podatkowej". Podatniczka oświadczyła także, iż nie posiada żadnych nieruchomości, praw majątkowych, ani cennych ruchomości, a jej 21-letni samochód marki Polonez jest praktycznie bez wartości (nie został przekazany do złomowania z uwagi na brak środków finansowych). Strona podała także, że za cztery miesiące skończy 60 lat, jest stanu wolnego (rozwiedziona) i nie ma nikogo na utrzymaniu. Dodała, że nie dysponuje żadnymi dodatkowymi (poza rentą) źródłami dochodów, a pozarolnicza działalność gospodarcza od 3 stycznia 2001 r. nie jest wykonywana z uwagi na stan zdrowia oraz brak możliwości nawiązania współpracy. Strona zauważyła także, iż możliwość podjęcia współpracy dziennikarskiej, (o której wspomniała w dobrej wierze dlatego, iż zgłoszenie działalności gospodarczej obejmuje m.in. pozycję "działalność radiowa i telewizyjna" oraz pozycję "artystyczna i literacka działalność twórcza") ma charakter teoretyczny, a jej podjęcie wymagałoby ogromnych nakładów finansowych. Podatniczka zwróciła również uwagę na okoliczność złożenia do Trybunału w Strasburgu skargi na przewlekłość postępowania wskutek stwierdzonych zaniedbań komornika sądowego, na której rozpoznanie aktualnie oczekuje. Podkreśliła, że wspomniana przewlekłość uniemożliwiła egzekucję środków pieniężnych od dłużnika, który zdołał sprzedać posiadane dobra i zniknąć za granicą, przez co utraciła [...] zł (otrzymawszy rekompensatę w kwocie [...] zł). Podatniczka, akcentując dramatyzm sytuacji, w której się znalazła, zwróciła uwagę, że na rencie jest od 1996 r., utraciła mieszkanie, na które ciężko pracowała, od czterech lat nieustannie podejmuje działania zmierzające do polepszenia warunków życia, ale okazują się one bezskutecznie i nie ma już fizycznych i materialnych możliwości ich kontynuowania. Odwołująca za zbyteczne uznała uświadamianie jej społecznych funkcji i obowiązków jednostki i wskazała, iż wielokrotnie angażowała się w działalność charytatywną, a obecnie gdy ona jest w potrzebie spotyka się z odmową udzielenia koniecznej pomocy. Pokreśliła także, iż nigdy nie zwracała się o pomoc ze strony państwa (mając na względzie, że są osoby bardziej potrzebujące), jednakże pomniejszenie pobieranego przez nią świadczenia w jakimkolwiek stopniu, zagrozi egzystencji podatniczki, jej zdrowiu, a nawet życiu. W tym kontekście strona przywołała orzeczenie sądu administracyjnego, z którego wynika, iż o wyjątku przemawiającym za umorzeniem zaległości podatkowej można mówić w razie zagrożenia egzystencji podatnika. W ocenie strony organ podatkowy, posłużył się argumentami teoretycznymi, pomniejszając dramatyzm sytuacji, co winno być uznane za nadintereptację prawa, a tym samym naruszenie prawa materialnego. Przywołując wyrok NSA z dnia 7 grudnia 2000 r. (sygn. akt I SA/kr 1977/98)., w którym stwierdzono, iż "przy rozpoznawaniu wniosku o umorzenie zaległości podatkowej organ ma obowiązek brać pod uwagę sytuację, w jakiej podatnik znajduje się w chwili podejmowania decyzji dotyczącej umorzenia zaległości podatkowych" strona podkreśliła, iż ocena sytuacji podatnika na podstawie okoliczności, które mogą, lecz nie muszą się zdarzyć jest niezgodna z prawem. Wskazała także, odwołując się do orzecznictwa sądów administracyjnych, iż stan finansowy i majątkowy podatnika może stanowić samoistną przesłankę umorzenia zaległości podatkowej. W odwołaniu przybliżono także, opierając się na licznych orzeczeniach sądów administracyjnych, problematykę "ważnego interesu podatnika" i "interesu publicznego. W tym zakresie zwrócono m.in. uwagę, na niezawinione przez podatnika okoliczności, które mogą przemawiać za uwzględnieniem jego wniosku o umorzenie zaległości, a także na istnienie konfliktu pomiędzy "ważnym interesem podatnika" a "interesem publicznym".