Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Wiesław Morys sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska sędzia del. NSA Jerzy Krupiński (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Kopania po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2014 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Uniwersytetu [...] w Poznaniu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 lipca 2012 r. sygn. akt I SA/Wa 863/12 w sprawie ze skargi Uniwersytetu [...] w Poznaniu na decyzję Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] marca 2012 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odszkodowania za nieruchomość oddala skargę kasacyjną.
Wyrokiem z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. akt I SA/Wa 863/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie ze skargi Uniwersytetu [...] w Poznaniu na decyzję Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] marca 2012 r., nr [...], w przedmiocie ustalenia wysokości odszkodowania za nieruchomość, oddalił skargę.
Wyrok wydany został w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:
Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej decyzją z dnia [...] marca 2012 r. nr [...], po rozpoznaniu odwołania Uniwersytetu [...] w Poznaniu, utrzymał w mocy decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] lipca 2011 r., nr [...], orzekającą o ustaleniu na rzecz Uniwersytetu [...] odszkodowania w kwocie 401.900 zł z tytułu przejęcia z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości oznaczonej jako działki nr: [...] położone w obrębie S., KW nr [...], przeznaczonej pod budowę Zachodniej Obwodnicy miasta Poznania w ciągu drogi krajowej nr [...] na odcinku [...] i w ciągu drogi krajowej nr [...] w rejonie węzła G. oraz o zobowiązaniu do wypłaty tak ustalonego odszkodowania Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.
Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że przedmiotowa nieruchomość decyzją Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...], utrzymaną w mocy decyzją Ministra Infrastruktury z dnia [...] czerwca 2008 r., została przeznaczona pod budowę Zachodniej Obwodnicy miasta Poznania. Z tytułu przejęcia z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa prawa własności przedmiotowej nieruchomości Wojewoda Wielkopolski decyzją z dnia [...] marca 2010 r. orzekł o ustaleniu odszkodowania na rzecz skarżącego w kwocie 411.600 zł. Na skutek odwołania Uniwersytetu [...] w Poznaniu Minister Infrastruktury decyzją z dnia [...] marca 2011 r. uchylił powyższą decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, wskazując na nieprawidłowe przeprowadzenie wyceny nieruchomości na skutek zastosowanie przepisu § 36 ust. 2 pkt 2 a nie pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, poz. 2109, ze zm.). Po ponownym rozpoznaniu sprawy organ I instancji decyzją z dnia [...] lipca 2011 r. orzekł o ustaleniu na rzecz Uniwersytetu [...] odszkodowania w kwocie 401.900 zł z tytułu prawa własności przedmiotowej nieruchomości.
Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem Uniwersytet [...] w Poznaniu wniósł odwołanie, podnosząc, że przyznane odszkodowanie powinno zostać podwyższone o wartość podatku VAT.
Po rozpatrzeniu tego odwołania Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej wskazaną na wstępie decyzją uznał, że nie może ono zostać uwzględnione. W uzasadnieniu zajętego stanowiska organ odwoławczy wyjaśnił, że w myśl art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, ze zm.), zwaną dalej ustawą, nieruchomości wydzielone liniami rozgraniczającymi teren, o których mowa w ust. 2 (linie podziału nieruchomości), stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji stała się ostateczna, za odszkodowaniem ustalonym przez wojewodę w odrębnej decyzji, o której mowa w art. 18 tej ustawy. W myśl ust. 1 tego artykułu wysokość odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość ustala się według jej stanu na dzień wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi i według jej wartości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości. Stosownie do treści art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. wartość nieruchomości określają rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Organ odwoławczy przywołał treść art. 134 i 154 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ze zm., obecnie: Dz. U. z 2014 r., poz. 518) i wyjaśnił, że w rozpatrywanej sprawie podstawę dla ustalenia wysokości odszkodowania za przejęcie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa przedmiotowej nieruchomości stanowi operat szacunkowy sporządzony w dniu [...] kwietnia 2011 r. przez rzeczoznawcę majątkowego. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy T. P. wyceniana nieruchomość była przeznaczona pod budowę drogi. Grunty przyległe przeznaczone są natomiast pod usługi (U). Rzeczoznawca majątkowy wyceniając grunt zastosował podejście porównawcze, metodę korygowania ceny średniej. Na potrzeby wyceny rzeczoznawca majątkowy dokonał analizy rynku nieruchomości gruntowych niezabudowanych, przeznaczonych pod drogi, zlokalizowanych w gminie oraz sąsiednich i podobnych rodzajowo miejscowościach. Po ustaleniu średniej ceny skorygowanej wartość przedmiotowej nieruchomości została określona na kwotę 401.900 zł. Organ odwoławczy wskazał, że analiza operatu szacunkowego pozwala stwierdzić, że nie zawiera on takich nieprawidłowości, które uniemożliwiałyby dalsze jego wykorzystywanie dla celu ustalenia odszkodowania. Odnosząc się do zarzutów podniesionych w odwołaniu Minister stwierdził, że podatek VAT związany m.in. z transakcją kupna-sprzedaży nieruchomości oraz inne podatki i opłaty nakładane przez państwo stanowią narzędzia polityki fiskalnej Państwa i powinny być traktowane wyłącznie jako element wpływu państwa na wolny rynek. Podatki, jak również inne opłaty nie są efektem gry rynkowej między nabywcą a zbywcą, nie stanowią także efektu wzajemnego oddziaływania na siebie popytu i podaży, a tym samym nie mogą być traktowane jako element wykreowany przez wolny rynek, lecz, jak to określa teoria wyceny, jako element warunków sprzedaży. Z uwagi na powyższe podatek VAT, jak również i inne podatki czy opłaty powinny być traktowane jako jeden z kosztów zawarcia transakcji (np. tak samo jak prowizja dla pośrednika, której ciężar, tak samo jak podatek VAT, z reguły jest przenoszony na kupującego), który nadliczany jest od ceny transakcyjnej, a nie jako integralny element tej ceny. Tym samym określana przez rzeczoznawcę majątkowego w operacie szacunkowym wartość rynkowa przedmiotu wyceny może być traktowana tylko i wyłącznie jako wartość nieobejmująca podatków i opłat lokalnych oraz innych obciążeń związanych z realizacją umowy.