Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk Sędziowie: Sędzia NSA Czesława Nowak- Kolczyńska Sędzia del. NSA Jerzy Krupiński (spr.) po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej P.G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 27 lipca 2017 r. sygn. akt II SA/Sz 393/17 w sprawie ze skargi P.G. na decyzję Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia [...] lutego 2017 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia oddala skargę kasacyjną
Przedmiotem skargi kasacyjnej, wniesionej do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez P.G. (dalej: "skarżący"), jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 27 lipca 2017 r., sygn. akt II SA/Sz 393/17, którym oddalono jego skargę na decyzję Wojewody [...] (dalej: "Wojewoda") z dnia [...] lutego 2017 r., nr [...], wydaną w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia.
Wyrok wydany został w następujących, ustalonych przez Sąd I instancji, okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:
Decyzją z dnia [...] stycznia 2017 r., nr [...], wydaną na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 14d oraz art. 76 ust. 7 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (obecnie: Dz. U. z 2017 r., poz. 1065 ze zm.), zwanej dalej ustawą, Starosta [...] odmówił skarżącemu umorzenia należności stanowiącej nienależnie pobrane świadczenie, tj. środków na podjęcie działalności gospodarczej, w kwocie 18.870 zł.
W odwołaniu P.G. podał, że wydana decyzja nie zawiera wskazania właściwej podstawy prawnej, opatrzona jest błędem i tym samym winien zostać mu przywrócony status osoby bezrobotnej w czasie, kiedy skorzystał z dofinansowania z Funduszu Pracy. Strona wskazała także, że nakazanie zwrotu świadczenia jako nienależnego jest dokonane bez uzasadnionej przyczyny.
Wskazaną na wstępie decyzją Wojewoda utrzymał w mocy decyzję organu I instancji, a w uzasadnieniu wyjaśnił, że zarówno przed organem I instancji, jak też w postępowaniu odwoławczym toczyło się już postępowanie dotyczące zwrotu przez stronę nienależnie pobranego świadczenia, tj. środków na podjęcie działalności gospodarczej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w dniu 4 sierpnia 2016 r., oddalił skargę strony, a zatem po uprawomocnieniu się wyroku zwrot dofinansowania stał się wymagalny. Twierdzenia strony, że decyzja organu I instancji została podjęta na niewłaściwej podstawie prawnej nie znajduje uzasadnienia, albowiem jej przedmiotem była odmowa umorzenia nienależnie pobranego świadczenia, a nie decyzja o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia. Wojewoda wskazał, że w dniu [...] października 2016 r., pismem skierowanym do Powiatowego Urzędu Pracy w [...], skarżący złożył wniosek o umorzenie w całości nienależnie pobranego świadczenia, tj. otrzymanych środków na podjęcie działalności gospodarczej w kwocie 18.870 zł, wskazując, że nie jest w stanie zwrócić ww. środków z powodu trudnej sytuacji zdrowotnej i materialnej. Starosta [...] ustalił, że strona osiąga dochód w wysokości 928,10 zł miesięcznie z tytułu pobieranej renty, jej stałe wydatki z tytułu czynszu, gazu, prądu, energii elektrycznej, telefonu, itp. wynoszą ok. 1.400 zł, posiada zobowiązania z tytułu zasądzonych alimentów w kwocie 600 zł miesięcznie i jest właścicielem samochodu marki Seat Cordoba z 1998 r. Wydatki wynoszą łącznie około 2.000 zł miesięcznie. Strona podała także, że nie posiada żadnych zaległości i nie są prowadzone postępowania komornicze w stosunku do jej osoby. Dalej Wojewoda wskazał, że podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowił przepis art. 76 ustawy, który w ust. 1 przewiduje, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie pieniężne, jest obowiązana do zwrotu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, kwoty otrzymanego świadczenia wraz z przekazaną do tego świadczenia zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne. W myśl ust. 7 tego przepisu, starosta może odroczyć termin płatności lub rozłożyć na raty nienależnie pobrane świadczenie, zwrot refundacji oraz jednorazowo przyznanych środków w przypadkach, o których mowa w art. 46 ust. 2 i 3, albo po zasięgnięciu opinii powiatowej rady zatrudnienia umorzyć te należności w całości albo w części, jeżeli wystąpiła jedna z przesłanek wymienionych w pkt 1-4. Organ odwoławczy, oceniając zebrany ponownie przez organ I instancji materiał dowodowy, uznał, że oświadczenie strony z dnia [...] listopada 2016 r. o jej stanie majątkowym i sytuacji materialnej nie daje podstaw do oceny jej rzeczywistej sytuacji materialnej. Wskazywane przez skarżącego ponoszone wydatki nie znajdują pokrycia w podanych przez niego dochodach. Oznacza to, że nie przedstawił on jakie faktycznie osiąga dochody. Skoro strona reguluje swoje zobowiązania (opłaty za mieszkanie, media, telefon, alimenty - ok. 2.000 zł miesięcznie), przy jednoczesnym twierdzeniu, że nie posiada żadnej możliwości spłaty nienależnie pobranego świadczenia, gdyż uzyskuje dochód w wysokości 928,10 zł, to weryfikacja tych twierdzeń jest niemożliwa dla organu. Wojewoda dodał, że nie jest dopuszczalne uchylanie się od obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń jedynie z powodu związanych z tym uciążliwości finansowych, o ile nie zaistnieją obiektywne przeszkody, ściśle określone przez ustawodawcę. Jeżeli sytuacja rodzinna i majątkowa zobowiązanego uniemożliwia realizację zobowiązania w całości lub w części, zobowiązany może skorzystać z możliwości odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty nienależnie pobranego świadczenia. Instytucja umorzenia należności czy to w całości, czy też w części winna być stosowana wyjątkowo, i to jedynie w sytuacjach, gdy realnie nie jest możliwe odzyskanie kwoty nienależnie pobranego świadczenia w drodze postępowania egzekucyjnego (czyli przymusowego wykonania decyzji zobowiązującej do zwrotu), bądź gdy dochodzenie należności mogłoby pozbawić osobę zobowiązaną albo osobę pozostającą na jej utrzymaniu niezbędnych środków utrzymania. Nawet przy spełnieniu którejkolwiek z przesłanek umożliwiających umorzenie kwoty nienależnie pobranego świadczenia, nie jest to obowiązkiem organu, lecz jedynie zależy od jego uznania. Ponadto w interesie społecznym leży przede wszystkim to, aby ewentualnie pobrane nienależnie świadczenia udzielone w ramach pomocy Państwa jak najszybciej zostały zwrócone, celem dalszego wykorzystania na cele publiczne. Strona nie zwróciła należności nawet w części, nie wnioskowała także o rozłożenie należności na raty bądź odroczenie terminu zwrotu. Ponadto, osoba wnioskująca o umorzenie należności ze względu na trudną sytuację majątkową, powinna udokumentować ten fakt przez przedłożenie odpowiednich dowodów. Skarżący nie wykazał, by jego sytuacja finansowa, majątkowa i rodzinna uprawniała do skorzystania z instytucji umorzenia.