Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Borowiec (spr.), Sędziowie NSA Wojciech Chróścielewski, Cezary Pryca, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2005 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej T. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2004 r. sygn. akt IV SA 4989/03 w sprawie ze skargi T. K. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie reformy rolnej oddala skargę kasacyjną
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 października 2004 r. sygn. akt IV SA 4989/03 oddalił skargę T. K. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] w przedmiocie reformy rolnej. Wyrok ten wydano w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy.
Zaskarżoną do sądu administracyjnego decyzją z dnia [...] Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w wyniku rozpoznania odwołania T. K. od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] odmawiającej stwierdzenia, że zespół "pałacowo-parkowy" położony w majątku "D." gm. [...], stanowiący obecnie działkę nr 30/4 o powierzchni 4,2153 ha ujęty w dniu przejęcia w księdze wieczystej nr 5662 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w [...], nie podpadał pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) - zwany dalej dekretem o przeprowadzeniu reformy rolnej - utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji podkreślono, że pojęcie nieruchomości ziemskiej "znacjonalizowanej" jest znacznie szersze od nieruchomości "parcelowanej" na rzecz rolników. Obejmowało ono także np. tereny przeznaczone dla szkół oraz poddanych zarządowi państwowemu lub samorządowemu ośrodków dla podniesienia kultury rolnej, wytwórczości nasiennej, hodowlanej oraz przemysłu rolnego. Dla tych celów przejmowane były także zabudowania, w tym pałace i dwory - z reguły położone w parkach i stanowiące ośrodek majątku, będący siedzibą właściciela. Za podaną interpretacją przemawia art. 6 dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej przewidujący obejmowanie w zarząd państwowy nieruchomości ziemskich wraz ze znajdującymi się na tych nieruchomościach budynkami... Z kolei § 44 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. W sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r., o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51) - zwany dalej rozporządzeniem wykonawczym, stanowił, że podziałowi między beneficjentów reformy rolnej nie podlegały parki, zabytki architektoniczne oraz zabudowania dworskie lub przemysłowe. Oznacza to, iż przejęciu w ramach reformy rolnej podlegały także te składniki mienia lecz nie podlegały one podziałowi. Nie ma w przepisach dekretu i rozporządzenia wykonawczego normy wyłączającej zespoły pałacowo-parkowe spod ich działania. Nie wymienia ich zwłaszcza § 11 wskazanego już rozporządzenia. Przejęciu podlegały zatem także pałace i dwory. Organ odwoławczy wskazał na brak wyodrębnienia prawnego przedmiotowego zespołu pałacowo-parkowego, a to uznać należy za warunek wyłączenia tej części mienia spod działania reformy rolnej. Wykazano natomiast istnienie powiązań podmiotowych, terytorialnych i organizacyjnych przedmiotowego zespołu z całym majątkiem ziemskim.
W złożonej do Naczelnego Sądu Administracyjnego skardze T. K. (córka byłego właściciela wskazanego majątku) wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji. Zdaniem skarżącej obecny stan przedmiotowego zespołu pałacowo-parkowego dowodzi, że tego typu zespoły mogłyby podlegać celom reformy rolnej, gdyby tymi celami było doprowadzenie majątków ziemskich do bankructwa, a ich obiektów do ruiny i dewastacji, a nie jak najlepsze zaspakajanie potrzeb społeczeństwa. Skarżąca podkreśliła, iż podtrzymuje zarzuty zawarte w odwołaniu od decyzji Wojewody [...]. W szczególności fakt wyodrębnienia pałacu z części gospodarczej majątku. Zespół pałacowo-parkowy miał dwie bramy i nie było jego powiązania funkcjonalnego z majątkiem. Centrum decyzyjne nie znajdowało się w pałacu, lecz w "głowie" właściciela majątku. Ponadto na terenie tego zespołu znajdował się budynek oficyny i wystarczające byłoby jego przejęcie, a nie całego zespołu. Skarżąca podniosła, iż najbardziej nawet radykalna reforma rolna w warunkach demokratycznego państwa prawa nie pozbawiałaby właścicieli ziemskich ich rodzinnych siedzib i areałów ziemi niezbędnych do ich utrzymania. Rozstrzygające organy reprezentują interesy lewicowego rządu, nie wykazującego chęci do jakiegokolwiek zadośćuczynienia ofiarom "reformy rolnej" z lat 1944 - 1945.