Najemca, który na podstawie umowy najmu zawartej z nowym właścicielem wywłaszczonej nieruchomości, tj. Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, używa lokal /budynek/ znajdujący się na tej nieruchomości, ma przymiot strony w postępowaniu administracyjnym o zwrot wywłaszczonej nieruchomości /art. 28 Kpa w związku z art. 138 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - Dz.U. 2000 nr 46 poz. 543 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny przy udziale Marii Kalocińskiej, prokuratora Prokuratury Apelacyjnej, delegowanej do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ze skargi Renaty i Zbigniewa O. na postanowienie Wojewody P. z dnia 30 stycznia 2001 r. (...) w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie II SA/Gd 860/01, do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
"czy osobie, która na podstawie stosunku obligacyjnego /najmu, dzierżawy/ wynikającego z umowy zawartej z nowym właścicielem wywłaszczonej nieruchomości, tj. Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, używała lokal /budynek/ znajdujący się na tej nieruchomości i dokonała na niej nakładów przysługuje, przy uwzględnieniu przepisów art. 138 ust. 2 i art. 140 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /t.j. Dz.U. 2000 nr 46 poz. 543 ze zm./, przymiot strony w postępowaniu administracyjnym o zwrot wywłaszczonej nieruchomości /art. 28 Kpa/?
podjął następującą uchwałę:
Prezydent Miasta G. - działając na podstawie art. 136-141 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /Dz.U. nr 115 poz. 741 ze zm./ - decyzją z dnia 30 lipca 1999 r. (...) orzekł o zwrocie na rzecz Jana Ż., za zwrotem odszkodowania, wywłaszczonej nieruchomości stanowiącej działkę nr 208/1, o powierzchni 0,4219 ha, położoną przy ul. W. 61 w G., zabudowaną domem mieszkalnym, który użytkują na podstawie umowy najmu Renata i Zbigniew O. Wnieśli oni odwołanie od tej decyzji, zarzucając, że nie zostały rozliczone ich nakłady dokonane na tej nieruchomości oraz, że nie zostały spełnione przesłanki do uznania jej za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Wojewoda P. - działając na podstawie art. 134 Kpa - postanowieniem z dnia 30 stycznia 2001 r. (...) stwierdził niedopuszczalność odwołania Renaty i Zbigniewa O. od decyzji Prezydenta Miasta G., uznając, że najemcy nie są stroną postępowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.
Renata i Zbigniew O. wnieśli do Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku, skargę na tę decyzję. Skład orzekający Sądu postanowieniem z dnia 9 lipca 2003 r. II SA/Gd 860/01 wystąpił do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o wyjaśnienie, przez skład siedmiu sędziów, następującej wątpliwości prawnej:
"czy osobie, która na podstawie stosunku obligacyjnego /najmu, dzierżawy/ wynikającego z umowy zawartej z nowym właścicielem wywłaszczonej nieruchomości, tj. Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, używała lokal /budynek/ znajdujący się na tej nieruchomości i dokonała na niej nakładów przysługuje, przy uwzględnieniu przepisów art. 138 ust. 2 i art. 140 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /t.j. Dz.U. 2000 nr 46 poz. 543 ze zm./, przymiot strony w postępowaniu administracyjnym o zwrot wywłaszczonej nieruchomości /art. 28 Kpa/?".
Skład orzekający podał, że w orzecznictwie sądowym, oraz w literaturze prawniczej, nie ma jednolitego stanowiska, co do tego zagadnienia.
Wojewoda bowiem powołał się na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 czerwca 1993 r., SA/Kr 1806/92 i z dnia 21 czerwca 1996 r., SA/Po 1772/95 /nie publ./, natomiast skład orzekający przytoczył przede wszystkim wyrok NSA z dnia 17 lipca 1996 r., SA/Gd 3291/95 /nie publ./ oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2002 r., III RN 128/02 /OSNAPU 2003 nr 5 poz. 209/.
W pierwszym wyroku wyrażono pogląd, że sytuacja prawna osoby trzeciej, która ma roszczenie o zapłatę równowartości nakładów dokonanych na podlegającą zwrotowi nieruchomość, jest analogiczna do sytuacji prawnej interwenienta ubocznego w procesie cywilnym /art. 76 Kpc/, i dlatego osoba ta ma interes prawny nie tylko w tym, aby rozliczenia z tytułu nakładów zostały zamieszczone w decyzji o zwrocie nieruchomości, ale i w tym, aby kwota obciążająca byłych właścicieli /ich następców prawnych/ na rzecz gminy /Skarbu Państwa/ odpowiadała zwiększeniu wartości nieruchomości na skutek nakładów, gdyż rozmiar nakazanego zwrotu nakładów będzie rzutował na przyszłe rozliczenia cywilne tej osoby z gminą /Skarbem Państwa/.