Z art. 94 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym /Dz.U. nr 65 poz. 385 ze zm./ wynika dla właściwego organu szkoły wyższej powinność wypowiedzenia stosunku pracy adiunktowi, nie mającemu stopnia naukowego doktora habilitowanego, jeżeli upłynął czas określony w art. 88 ust. 2 tejże ustawy lub dłuższy wyznaczony statutem uczelni, chyba że sprzeciwiają się temu szczególne, prawnie doniosłe okoliczności.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu wniosku Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoznania (...) o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące zagadnienie prawne:
Czy art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym /Dz.U. nr 65 poz. 385 ze zm./ nakłada na rektora obowiązek wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi akademickiemu na podstawie art. 94 ust. 2 powołanej ustawy, czy też przyznaje mu uprawnienie do dokonania wypowiedzenia w sytuacjach, gdy okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nie mającej stopnia doktora habilitowanego przekracza 9 lat lub okres dłuższy określony statutem uczelni?
podjął następującą uchwałę:
I. W uzasadnieniu zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych /Dz.U. nr 55 poz. 234 ze zm./ NSZZ "Solidarność" pytający stwierdził, że "gdyby intencją ustawodawcy było stworzenie bezwzględnego i bezwarunkowego zakazu zatrudniania adiunkta, któremu upłynął 9-letni /lub dłuższy, jeżeli statut to przewiduje/ okres zatrudnienia na tym stanowisku i który nie legitymuje się stopniem naukowym doktora habilitowanego, to zastosowałby konstrukcję wygaśnięcia stosunku pracy, rozszerzając odpowiednio katalog przyczyn wymienionych w art. 95 ustawy. Skoro tego nie uczynił, wskazując jako konieczną przesłankę rozwiązania stosunku pracy dokonanie wypowiedzenia, to należy interpretować to w ten sposób, że przyznał rektorowi uprawnienie /kompetencję/ do dokonania wypowiedzenia". Z zasad autonomii i samorządności uczelni wynika, zdaniem pytającego, dyrektywa interpretacyjna, zgodnie z którą wątpliwości przy wykładni poszczególnych przepisów usuwać należy w sposób zmierzający do jak najpełniejszego urzeczywistnienia tychże zasad. "Interpretacja, że rektor ma obowiązek, a nie uprawnienie do dokonania wypowiedzenia na podstawie art. 94 ust. 2 ustawy, sprowadzałoby go do roli biernego wykonawcy polityki państwa". Skoro przepisy nie przewidują dla rektora /organów uczelni/ jakichkolwiek dolegliwości /sankcji/ na wypadek niedokonania wypowiedzenia stosunku pracy adiunktowi po upływie okresów wskazanych w art. 88 ust. 2 ustawy, to "rektor nie ma obowiązku dokonywania wypowiedzenia na podstawie art. 94 ust. 2 ustawy /wykładnia celowościowa/". NSZZ "Solidarność" wywodził dalej, że "(...) wyłączenie prawa pracodawcy do rozwiązania stosunku pracy z adiunktem na podstawie art. 88 ust. 2 ustawy, nie oznacza rozciągnięcia nad adiunktem ochronnego parasola. Adiunkt nie wywiązujący się ze swoich ustawowych obowiązków, zwolniony być może tak jak każdy inny mianowany nauczyciel akademicki na podstawie art. 94 ust. 1 pkt 2 ustawy, zgodnie z którym przesłanką wypowiedzenia jest uzyskanie negatywnej oceny okresowej /art. 104 ustawy/".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
II. 1. Pracownikami uczelni są nauczyciele akademiccy oraz pracownicy nie będący nauczycielami akademickimi /art. 75 ust. 1/. Nauczyciele akademiccy to pracownicy naukowo - dydaktyczni, dydaktyczni i naukowi /art. 75 ust. 2/. Pracownicy naukowo-dydaktyczni zatrudniani są na stanowiskach: profesora zwyczajnego, profesora nadzwyczajnego, adiunkta i asystenta /art. 75 ust. 2 pkt 1/. Profesor zwyczajny i profesor nadzwyczajny z tytułem profesora mianowani są na stałe /art. 87 ust. 1/. Profesora nadzwyczajnego bez tytułu naukowego mianuje się po raz pierwszy na pięcioletni czas określony, a następnie na czas nie określony /art. 87 ust. 2/. Na czas nie określony mianowani są także adiunkci /art. 88 ust. 1/ i asystenci /art. 89 ust. 1/. Przepisy przewidują odstępstwa od przedstawionych reguł. Ich referowanie jest wszakże, w kontekście rozważanego problemu, zbędne.