Kradzież z włamaniem do budynku podatnika, który dołożył należytej staranności w celu jej uniknięcia powodującą stratę w środkach obrotowych, była zdarzeniem losowym w rozumieniu art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 21 poz. 86 ze zm./ w brzmieniu tego przepisu obowiązującego w 1992 r.
Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne przekazane przez SN postanowieniem z dnia 1 czerwca 1996 r. III ARN 20/95:
Czy kradzież z włamaniem do budynku podatnika, powodująca utratę środków obrotowych /pieniężnych/ jest zdarzeniem losowym w rozumieniu art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 21 poz. 86/?
podjął następującą uchwałę:
Zagadnienie prawne przytoczone we wstępnej części uchwały wyłoniło się przy rozpoznawaniu rewizji nadzwyczajnej do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (...) z dnia 26 października 1994 r. /SA/Gd 2309/93/. Wnoszący rewizję nadzwyczajną - Pierwszy prezes Sądu Najwyższego - zakwestionował wykładnię pojęcia "zdarzenie losowe" dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny /a wcześniej przez organy podatkowe/ występującego w pierwotnym brzmieniu art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania - zwanej dalej ustawą.
Rozpoznawana sprawa dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych za 1992 r. W tymże roku podatnik poniósł stratę w środkach obrotowych, spowodowaną kradzieżą z włamaniem. Stratę tę odliczył od przychodu, natomiast organ podatkowy /urząd skarbowy/ wymierzył podatek odpowiednio wyższy, uznawszy taki sposób ustalania dochodu za bezpodstawny. Pogląd ten podzielony został następnie przez izbę skarbową oraz Naczelny Sąd Administracyjny.
Spór powstały na tle wykładni wymienionego przepisu sprowadzał się do tego, czy kradzież z włamaniem /a więc działanie człowieka/ może być uznana za zdarzenie losowe. Przepis art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy w jego pierwotnym brzmieniu stanowił, że kosztami uzyskania przychodów są również "straty częściowe lub całkowite w środkach trwałych i środkach obrotowych, spowodowane zdarzeniami losowymi straty są potrącalne w wysokości nie pokrytej odszkodowaniem z tytułu ubezpieczeń i odpisami amortyzacyjnymi".
Organy podatkowe i Naczelny Sąd Administracyjny twierdziły, że kradzież z włamaniem nie może być uznana za zdarzenie losowe w rozumieniu tego przepisu. Zdarzenie losowe należy bowiem powiązać - ich zdaniem - z działaniami sił przyrody /ogień, powódź, grad/. Natomiast wnoszący rewizję nadzwyczajną twierdził, że nie ma żadnych przesłanek prawnych, które przemawiałyby przeciwko uznaniu kradzieży za zdarzenie losowe w rozumieniu wyżej wymienionego przepisu ustawy. Zwykły skład Sądu Najwyższego przedstawiając zagadnienie prawne składowi powiększonemu uznał, że wykładnia omawianego pojęcia budzi poważne wątpliwości. Nie zostało ono zdefiniowane w prawie podatkowym. Za zdarzenia losowe należy - zdaniem tego składu - niewątpliwie uznać zdarzenie spowodowane działaniem siły wyższej /np. uderzenie pioruna, powódź, eksplozja, grad, obsunięcie się ziemi lub tąpnięcia/. Są one zaliczane do zdarzeń losowych w przepisie par. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1990 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia obowiązkowego budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych /Dz.U. nr 92 poz. 546 ze zm./. Są wszakże działania ludzkie wykazujące również cechy przemożnej przemocy /np. napad uzbrojonej bandy/. Wątpliwość wyrażona w uzasadnieniu pytania prawnego sprowadza się zatem do tego, czy pojęcie zdarzenia losowego, użyte w omawianym przepisie, może być utożsamiane z pojęciem sił przyrody, czy też powinno być rozumiane szerzej, w sposób uwzględniający również inne zdarzenia przypadkowe zewnętrzne, którym obiektywnie nie da się zapobiec.