W sprawie o wymierzenie opłaty podwyższonej za korzystanie ze środowiska bez wymaganego pozwolenia lub innej decyzji, na podstawie art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.), przyczyna braku pozwolenia może mieć znaczenie, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska na podstawie wymaganego pozwolenia wystąpił o wydanie pozwolenia na kolejny okres.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: sędzia NSA Roman Hauser Sędziowie NSA: Jerzy Stelmasiak (sprawozdawca) Wojciech Chróścielewski (współsprawozdawca) Andrzej Gliniecki Jolanta Rajewska Włodzimierz Ryms Małgorzata Stahl Protokolant: asystent sędziego Katarzyna Myślińska z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2011 r. na posiedzeniu jawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie art. 264 § 2 w związku z art. 15 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) uchwały mającej na celu wyjaśnienie: "Czy w sprawie dotyczącej wymierzenia podwyższonej opłaty za korzystanie ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia (art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska - Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) sam fakt korzystania ze środowiska bez pozwolenia stanowi wystarczającą przesłankę wymierzenia tej opłaty czy też organ administracji publicznej powinien badać również przyczyny braku pozwolenia?" podjął następującą uchwałę: W sprawie o wymierzenie opłaty podwyższonej za korzystanie ze środowiska bez wymaganego pozwolenia lub innej decyzji, na podstawie art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.), przyczyna braku pozwolenia może mieć znaczenie, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska na podstawie wymaganego pozwolenia wystąpił o wydanie pozwolenia na kolejny okres.
Wnioskiem z dnia 6 czerwca 2011 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego o wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, co do tego, czy w sprawie dotyczącej wymierzenia podwyższonej opłaty za korzystanie ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia (art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) sam fakt korzystania ze środowiska bez pozwolenia stanowi wystarczającą przesłankę wymierzenia tej opłaty, czy też organ administracji publicznej powinien badać również przyczyny braku pozwolenia?
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że w orzecznictwie sądów administracyjnych ujawniły się rozbieżne poglądy dotyczącego tego, czy organ administracji publicznej wymierzając podwyższoną opłatę za korzystanie ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia, powinien czy też nie powinien brać pod uwagę przyczyny braku tego pozwolenia. W ocenie Rzecznika, rozbieżności owe są wynikiem odmiennej wykładni art. 276 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, zwanej dalej p.o.ś., zgodnie z którym podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska.
Odnosząc się do pierwszego z prezentowanych w orzecznictwie poglądów, Rzecznik wskazał, że w wyroku z dnia 17 marca 2006 r., sygn. akt II OSK 646/05 Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że art. 276 ust. 1 p.o.ś. nie uzależnia obowiązku ponoszenia podwyższonych opłat od tego, z jakich przyczyn podmiot korzystający ze środowiska bez pozwolenia nie posiadał takiego pozwolenia. W wyroku z dnia 25 listopada 2009 r., sygn. akt II OSK 1823/08, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że w przepisach art. 276 ust. 1 i art. 292 p.o.ś. nie ma jakichkolwiek podstaw do formułowania przesłanek pozwalających na odstąpienie od obowiązku poniesienia opłat podwyższonych. Sąd wskazał, że za taką wykładnią przemawia również zasada praworządności, z której wynika, że organy administracji (i nie tylko) zobowiązane są z urzędu do przestrzegania przepisów prawa. Skoro te nie przewidują możliwości odstąpienia od obowiązku wniesienia opłat podwyższonych, oznacza to, że ustawodawca po prostu takiej możliwości nie dopuszcza i nie można jej przyjmować w drodze wykładni. Z kolei w wyroku z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1401/09, Naczelny Sąd Administracyjny wywiódł, że sformułowanie art. 276 ust. 1 p.o.ś. jest kategoryczne, a jego brzmienie nie daje żadnych możliwości wartościowania przyczyn korzystania ze środowiska bez wymaganego pozwolenia. Samo tylko korzystanie ze środowiska bez pozwolenia lub innej decyzji pociąga za sobą konieczność poniesienia opłaty podwyższonej. Brzmi on bowiem, »ponosi« opłatę podwyższoną, nie używa zaś sformułowania »może ponieść« lub »organ może wymierzyć«, itp. W ocenie Sądu orzekającego w tej sprawie, nie ma zatem miejsca, w postępowaniu o poniesienie podwyższonej opłaty za korzystanie ze środowiska bez pozwolenia, na rozważanie przyczyn nie posiadania tego pozwolenia. Podwyższona opłata nie jest uzależniona od przyczyn braku pozwolenia lub winy korzystającego ze środowiska, albo przyczynienia się innego podmiotu do tego faktu, ale zależy tylko od braku pozwolenia.