Decyzja wydana na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach /t.j. Dz.U. 1988 nr 27 poz. 195 ze zm./ w części dotyczącej ustalenia kwoty nienależnej /art. 20 ust. 2 ustawy/ ma charakter decyzji deklaratoryjnej, natomiast w części dotyczącej ustalenia kwoty dodatkowej - ma charakter konstytutywny.
Naczelny Sąd Administracyjny przy udziale Wiesława Czerwińskiego, prokuratora Prokuratury Apelacyjnej delegowanego do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ze skargi Spółki Cywilnej Wiesław, Włodzimierz, Robert W., Stacja Paliw w Z. na decyzję Ministra Finansów z dnia 30 lipca 1998 r., (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji inspektora kontroli skarbowej po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2000 r. na posiedzeniu jawnym wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 22 października 1999 r. III SA 7633/98, do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy decyzja o ustaleniu kwoty nienależnej podlegającej zwrotowi i kwoty dodatkowej, wydawana na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach /t.j. Dz.U. 1988 nr 27 poz. 195 ze zm./ ma charakter decyzji deklaratoryjnej, określającej wysokość zobowiązania wynikającego z mocy prawa, czy decyzji konstytutywnej, na podstawie której obowiązek uiszczenia ustalonych w niej kwot powstaje od daty kiedy decyzja ta stała się wykonalna?"
podjął następującej treści uchwałę:
Istotne wątpliwości prawne przekazane w niniejszej sprawie do wyjaśnienia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu wyłoniły się na tle następującego stanu faktycznego.
W wyniku kontroli prawidłowości stosowania cen umownych, w okresie objętym ograniczeniami swobodnego kształtowania ich poziomu, przeprowadzonej w październiku 1997 r. w spółce cywilnej Wiesław, Włodzimierz, Robert W. - Stacja Paliw w Z. inspektor kontroli skarbowej z UKS w B.-B. wydał dnia 24 listopada 1997 r. decyzję, w której ustalił kontrolowanej Spółce podlegającą przekazaniu do budżetu państwa kwotę nienależną z tytułu nieprawidłowego stosowania cen w wysokości 10.003,40 zł i kwotę dodatkową, stanowiącą 150 procent kwoty nienależnej w wysokości 15.005,10 zł. Decyzja ta stała się ostateczna, gdyż strona nie skorzystała z możliwości wniesienia odwołania.
W dniu 27 marca 1998 r. jeden ze wspólników Spółki cywilnej wystąpił do Izby Skarbowej w B.-B. o stwierdzenie nieważności powyższej decyzji podnosząc, iż wydano ją w oparciu o przepisy i zarządzenia, które nie obowiązywały w dacie jej wydania. Wniosek ten - zgodnie z właściwością - rozpoznał Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który decyzją z dnia 29 czerwca 1998 r. odmówił stwierdzenia nieważności decyzji inspektora kontroli skarbowej. W uzasadnieniu wyjaśnił, iż nie znalazł przesłanek z art. 247 par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926/ do uwzględnienia wniosku. Podkreślił, iż materialną podstawą do wydania decyzji stanowiły przede wszystkim przepisy ustawy o cenach, natomiast wymienione w podstawie prawnej decyzji przepisy zarządzenia Ministra Finansów z dnia 2 sierpnia 1995 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania marż urzędowych w obrocie niektórymi paliwami silnikowymi oraz ustalenia tych marż /M.P. nr 39 poz. 468 ze zm./ oraz z dnia 8 października 1996 r. w sprawie wprowadzenia okresowych maksymalnych wskaźników wzrostu cen umownych paliw silnikowych produkcji krajowej /M.P. nr 61 poz. 568/ obowiązywały w okresie, który został objęty kontrolą. Strona - jak zaznaczył - była zobligowana do ustalania w tym czasie cen, stosownie do zawartych we wspomnianych zarządzeniach warunków ograniczających swobodę ich kształtowania.
W odwołaniu od powyższej decyzji strona powołała się na stanowisko wyrażone w wyrokach NSA z dnia 25 października 1994 r. /SA/Ka 2273/93/ i z dnia 9 listopada 1994 r. /SA/Ka 2438/93/, w których sąd stwierdził, iż decyzja o ustaleniu kwoty nienależnej oraz kwoty dodatkowej wydana na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy o cenach ma charakter decyzji konstytutywnej. Taki charakter decyzji - jak przyjął Sąd - powodował, że w dacie jej wydawania, musiała istnieć norma prawna, zawarta w aktach wykonawczych, na podstawie której można ustalić w jakim zakresie zostały naruszone przepisy ustawy o cenach.
Minister Finansów, decyzją z dnia 30 lipca 1998 r. nie uwzględnił odwołania i utrzymał w mocy decyzję Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. W uzasadnieniu podkreślił, iż podstawą prawną do wydania decyzji przez inspektora kontroli skarbowej nie były przepisy przywołanych w jej sentencji zarządzeń Ministra Finansów. Przepisy te pełniły bowiem rolę posiłkową w stosunku do ustawy o cenach i z tej ustawy wynikał obowiązek zwrotu kwoty nienależnej raz zapłaty kwoty dodatkowej.