Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2014 r. referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy oddalił wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Od powyższego postanowienia skarżący wniósł w dniu 20 stycznia 2015 r. sprzeciw zarzucając, że Referendarz błędnie ocenił jego sytuację majątkową i rodzinną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Wobec wniesienia sprzeciwu przeciwko wskazanemu postanowieniu straciło ono moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym - art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej: ustawą ppsa. Ponieważ sprzeciw został wniesiony z zachowaniem ustawowego terminu, wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych podlega ponownemu rozpoznaniu.
Stosownie do przepisów wskazanej powyżej ustawy zasadą jest ponoszenie przez strony kosztów postępowania sądowego (art. 199), natomiast odstępstwem od niej jest przyznanie prawa pomocy.
Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, która ma na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego, a tym samym realizację uprawnień wynikających z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993r., nr 61, poz. 284 ze zm.).
W postanowieniu z dnia 10 stycznia 2005 r. sygn. FZ 478/04 (niepubl.) Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że opłaty sądowe, do których także zalicza się wpis, stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby czy osób na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia skarżącego z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, że jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły. Należy jednakże mieć na uwadze także tę okoliczność, że Sąd odnosząc się do przesłanek przesądzających uwzględnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy musi dokonywać wyważenia pomiędzy interesem państwa w pobraniu opłat sądowych z jednej strony a interesem skarżącego w dochodzeniu roszczeń przed sądem z drugiej strony, bowiem o przyznaniu prawa pomocy decyduje sytuacja materialna osoby fizycznej składającej wniosek, oceniana w kontekście możliwości poniesienia przez nią kosztów postępowania. Tak pojmowana instytucja prawa pomocy oznacza, że sąd administracyjny jest zobowiązany do takiego rozstrzygania o kosztach, które zapewni realizację konstytucyjnej zasady prawa do sądu tj. art. 45 ust. 1 Konstytucji RP (por. postanowienie NSA z dnia 26 stycznia 2012 r. sygn. I FZ 570-581/11, dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń i Informacji o Sprawach, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).