Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Siegień po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Stowarzyszenia A. z siedzibą w S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 września 2020 r., sygn. akt I SA/Wa 2785/19 o odrzuceniu skargi Stowarzyszenia A. z siedzibą w S. na orzeczenie Komisji Regulacyjnej do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich z dnia [...] grudnia 2012 r., sygn. akt [...] w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości postanawia: oddalić zażalenie.
Stowarzyszenie A. z siedzibą w S. - dalej "Stowarzyszenie" pismem z [...] grudnia 2019 r. wniosło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na orzeczenie Komisji Regulacyjnej do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich z [...] grudnia 2012 r., sygn. akt [...] - dalej: "orzeczenie", dotyczące nieruchomości położonej w N., oznaczonej jako działki nr [...] i [...] (obręb N. [Nr [...]]) nie posiadającej urządzonej księgi wieczystej, która stanowi cmentarz żydowski. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 32 Konstytucji RP oraz art. 339 i art. 7 w zw. z art. 172 § 1 k.c., jak również art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. Stowarzyszenie podniosło, że w postępowaniu zakończonym ww. orzeczeniem nie przyznano mu statusu strony, chociaż Komisja Regulacyjna posiadała wiedzę, że w dacie wydania orzeczenia władało ono działkami nr [...] i [...] na zasadzie samoistnego posiadania. Zdaniem Stowarzyszenia naruszone zostało zatem jego prawo do swobodnego i świadomego dysponowania zarządzanym majątkiem. Ponadto Stowarzyszenie podniosło, że na dzień wejścia w życie ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1798, z późn. zm.), teren cmentarza był we władaniu samoistnym Parafii Rzymsko - Katolickiej w N., dlatego też niemożliwe byłoby dokonanie zwrotu nieruchomości na rzecz Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Naruszałoby to bowiem prawa osoby trzeciej, o czym stanowi art. 30 ust. 4 powołanej ustawy. Stowarzyszenie stwierdziło również, że uznaje roszczenia i prawa majątkowe Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP i posiada wolę przeniesienia własności nieruchomości objętej postępowaniem regulacyjnym na rzecz tego Związku, ale przy zachowaniu odpowiedniej kolejności zgodnej z przepisami statutu Stowarzyszenia. W związku z powyższym Stowarzyszenie wniosło o stwierdzenie nieważności orzeczenia oraz zobowiązanie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do podjęcia działań mających na celu przywrócenie władania terenem cmentarza w N. skarżącemu, jak również o stwierdzenie, że zaskarżone orzeczenie nie podlega wykonaniu. Jednocześnie, w sytuacji gdyby Sąd uznał, że skarga została złożona po terminie - Stowarzyszenie wniosło o rozpoznanie jej poprzez uznanie, że uchybienie terminu do jej złożenia nastąpiło bez winy skarżącego.
W odpowiedzi na skargę Komisja wniosła o jej odrzucenie jako wniesionej po upływie terminu, a w przypadku nie uwzględnienia powyższego wniosku o oddalenie skargi w całości jako niezasadnej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z 10 września 2020 r., sygn. akt I SA/Wa 2785/19, odrzucił skargę jako wniesioną po upływie terminu. Sąd wskazał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 marca 2013 r., sygn. akt K 25/10 wywiódł, że wydawanie orzeczeń przez Komisję Regulacyjną stanowi przejaw działania szeroko pojętej administracji publicznej oraz, że podlegają one kontroli sądów administracyjnych. Trybunał nie przesądził jednak wówczas, charakteru tych orzeczeń, a więc czy stanowią one decyzję administracyjną, czy inny akt. Zagadnienie to rozstrzygnięto następnie w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 14 kwietnia 2015 r., sygn. akt I SA/Wa 2479/14 oraz wydanym w wyniku wywiedzionej od niego skargi kasacyjnej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 kwietnia 2017 r., sygn. akt II OSK 2099/15, gdzie wskazano, że orzeczenia te stanowią decyzje administracyjne. Przy czym Naczelny Sąd Administracyjny w powyższym wyroku wskazał, że zaskarżenie do sądu administracyjnego tego rodzaju orzeczenia możliwe jest jedynie w trybie i terminach właściwych dla skarżenia decyzji. Pogląd ten podzielił w całości Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w zaskarżonym postanowieniu. Sąd pierwszej instancji podniósł również, że termin do wniesienia skargi, stosownie do art. 53 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.), dalej: "p.p.s.a." - w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 czerwca 2017 r. (miarodajnym w niniejszej sprawie ze względu na unormowanie intertemporalne art. 17 ust. 2 z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2017 r. poz. 953), jak i w brzmieniu obecnie obowiązującym - wynosi 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Za istotne uznał też Sąd, że w przypadku podmiotów, którym nie doręczono decyzji - a takim jest Stowarzyszenie - mogą oni, jak wskazuje się w orzecznictwie sądów administracyjnych, wnieść skargę do sądu administracyjnego wyłącznie w terminie przewidzianym dla stron będących adresatami decyzji. Termin ten rozpoczyna zatem swój bieg od najpóźniejszego doręczenia zaskarżonego aktu innym stronom. A zatem jeżeli podmioty takie nie skorzystają z uprawnienia do złożenia skargi przed upływem trzydziestu dni od daty doręczenia decyzji stronom postępowania, nie mogą skutecznie domagać się sądowej kontroli decyzji administracyjnej. Odnosząc powyższe do okoliczności rozpoznawanej sprawy, Sąd zauważył, że orzeczenie Komisji skierowano do stron postępowania (wśród których nie było Stowarzyszenia) przy piśmie z [...] stycznia 2013 r. Wprawdzie w aktach sprawy brak jest dokumentu pozwalającego na stwierdzenie kiedy skutecznie doręczono stronom powyższe orzeczenie (co wynika z przyjętego przez Komisję trybu doręczania pism bez zwrotnych potwierdzeń odbioru, która to okoliczność jest Sądowi znana z urzędu), to jednak Sąd przyjął, że nastąpiło to najpóźniej z końcem stycznia 2013 r. Mając zatem na uwadze, że skarga Stowarzyszenia została wniesiona [...] grudnia 2019 r., a więc około siedem lat po doręczeniu stronom kwestionowanego orzeczenia, oczywistym jest, że czynność ta dokonana została z uchybieniem przewidzianego w art. 53 § 1 p.p.s.a. terminu. Z kolei uchybienie terminowi do wniesienia skargi jest okolicznością obiektywną, prowadzącą do bezskuteczności dokonanej w takich warunkach czynności procesowej (art. 85 p.p.s.a). Dlatego też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. orzekł o odrzuceniu skargi i zwrocie uiszczonego wpisu sądowego.