Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jolanta Rajewska po rozpoznaniu w dniu 5 sierpnia 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 maja 2015 r. sygn. akt II SAB/Wa 523/15 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi M. M. na bezczynność Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w [...] w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia 4 czerwca 2014 r. postanawia: oddalić zażalenie
M. M. w dniu 5 maja 2015 r. złożył wniosek przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. We wniosku wskazał, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną oraz z dwójką małoletnich dzieci. Źródłem utrzymania rodziny jest dochód w łącznej wysokości 3000 zł, osiągany z tytułu umów zlecenia i umów o dzieło zawieranych przez żonę wnioskodawcy oraz dochód z tytułu najmu mieszkania. M. M. dodał, że jest zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. W oświadczeniu o stanie majątkowym stwierdził również, że nie ma żadnych oszczędności. Posiada natomiast dwa mieszkania o powierzchni 105 m2 i 39 m2 oraz działkę budowlaną o powierzchni 384 m2. Dochód uzyskany z wynajmu mieszkania o powierzchni 39 m2 przeznacza na spłatę kredytu hipotecznego zaciągniętego na zakup mieszkania o powierzchni 105 m2. Wysokość raty kredytu zależy od tabeli kursowej banku i stopy LIBOR. Miesięcznie wysokość tej raty wynosi około 330 euro. Do spłaty pozostała jeszcze kwota 42.000 euro.
Postanowieniem z dnia 12 maja 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił M. M. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że zadeklarowany w formularzu dochód miesięczny rodziny wynosi 3000 zł. Dochody wnioskodawcy nie są zatem znaczne. Należy jednak mieć na uwadze, że M. M. jest posiadaczem trzech nieruchomości: dwóch mieszkań oraz działki budowlanej. Z tytułu najmu jednego z mieszkań (mniejszego) wymieniony uzyskuje dochód w wysokości 1.200 zł miesięcznie. Kwota ta - według oświadczenia skarżącego - wydatkowana jest na spłatę zaciągniętego kredytu hipotecznego. Okoliczność dotycząca spłaty kredytu, w ocenie Sądu, nie może przemawiać za uwzględnieniem wniosku M. M. Naczelny Sąd Administracyjny w innych sprawach, w podobnym stanie faktycznym, wielokrotnie wskazywał bowiem, że zobowiązania cywilnoprawne (m.in. raty kredytu) nie mogą mieć pierwszeństwa przed kosztami postępowania sądowego (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lutego 2006 r., sygn. akt I OZ 83/06, Lex 939382). Przedkładanie należności o charakterze prywatnoprawnym nad publicznoprawnymi nie może skutkować przerzuceniem ciężaru finansowania postępowania sądowoadministracyjnego na Skarb Państwa, a tym samym na innych podatników (tak w orzeczeniach NSA m.in. z dnia 25 kwietnia 2006 r., sygn. akt I FZ 150/06, niepublikowane, oraz z dnia 9 lutego 2006 r., sygn. akt I FZ 9/06, czy z dnia 14 czerwca 2005 r., sygn. akt II OZ 475/05, dostępne w bazie orzeczeń http://orzeczenia.nsa.gov.pl/). Skoro skarżący terminowo reguluje należności kredytowe, to ma on również możliwość poniesienia kosztów sądowych w niniejszej sprawie. Koszty te na obecnym etapie postępowania wynoszą 100 zł (należny wpis od skargi). W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że posiadanie majątku, szczególnie nieruchomości o znacznej wartości, wyklucza możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych. Stan majątkowy to nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym (postanowienia NSA m.in. z dnia 20 października 2004 r., sygn. akt FZ 454/04, niepublikowane; z dnia 11 maja 2012 r., sygn. akt II FZ 390/12; z dnia 10 marca 2011r., sygn. akt I OZ 144/11, dostępne w bazie orzeczeń). Podmiot inicjujący postępowanie sądowe powinien liczyć się z ewentualnymi kosztami takiego postępowania i poprzez swoje działanie zapewnić sobie na ten cel niezbędne środki. Zatem w ramach planowania wydatków, prowadząc rozległą działalność skargową i przewidując realizację swoich praw przed sądem, skarżący powinien także zarezerwować środki niezbędne na ten cel. Skoro środków tych nie zabezpieczył, to okoliczność ta nie może obligować do przyznania mu prawa pomocy. Z akt sprawy oraz złożonych dokumentów nie wynika aby M. M. był całkowicie, czy też częściowo niezdolny do pracy. Skarżący ma możliwość podjęcia zatrudnienia i osiągania dochodów. W orzecznictwie zwraca się również uwagę, że w sytuacji nieusprawiedliwionego niewykorzystywania własnych możliwości zarobkowych oraz niepodejmowania działalności zarobkowej przyznanie prawa pomocy w jakimkolwiek zakresie jest wykluczone. Fakt, że skarżący jako bezrobotny, nie otrzymał - jak twierdzi - z urzędu pracy żadnej propozycji pracy, nie zwalnia go z aktywności oraz z aktywnego poszukiwania zatrudnienia we własnym zakresie w celu zapewnienia sobie i rodzinie dodatkowych środków finansowych. Nie można ponadto przywiązywać zbyt wielkiego znaczenia do oświadczenia skarżącego, że na podstawie aktu notarialnego z dnia [...] grudnia 2007 r. on i jego żona ograniczyli ich wspólność majątkową, dokonując częściowego podziału majątku wspólnego tak, że wszystkie prawa wynikające z 90 udziałów kapitału zakładowego [...] Sp. z o.o. w [...] aktualnie stanowią majątek osobisty M. M., żony skarżącego. Fakt częściowego podziału majątku wspólnego, w ocenie Sądu, nie może mieć w sprawie decydującego znaczenia, skoro wymienieni nadal są małżeństwem i z tego tytułu obciąża ich obowiązek wzajemnej pomocy.