Dnia 28 lipca 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Irena Kamińska po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M.S. na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 25 maja 2017 r. o sygn. akt II SA/Rz 597/17 wzywające M.S. do uiszczenia wpisu sądowego w kwocie 380 złotych od skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z dnia 8 marca 2017 r. nr [...] w przedmiocie uznania świadczeń rodzinnych za świadczenia nienależnie pobrane oraz zobowiązania do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postanawia: oddalić zażalenie.
Zarządzeniem z dnia 25 maja 2017 r. Przewodniczący Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie wezwał M.S. do uiszczenia wpisu sądowego od skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z dnia 8 marca 2017 r. nr [...] w kwocie 380 złotych, stosownie do § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193).
Zażalenie na powyższe zarządzenie wniosła M.S., podnosząc naruszenie art. 239 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. przez bezzasadne wezwanie skarżącej do uiszczenia wpisu sądowego w sytuacji, gdy skarżone jest działanie organu w sprawie z zakresu pomocy i opieki społecznej, kiedy to - stosownie do brzmienia wskazanego wyżej przepisu - strona nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych.
W ocenie skarżącej w sprawie, w której przedmiotem skargi jest decyzja w zakresie zasiłku rodzinnego i dodatku do zasiłku rodzinnego, zasadne jest przyjęcie, że sprawa taka należy do kategorii spraw z zakresu pomocy i opieki społecznej, zwolnionych z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Wskazała, że sprawa była już rozstrzygana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie i wówczas nie zażądano od niej uiszczenia jakiejkolwiek opłaty sądowej. Powołała się również na postanowienie NSA z dnia 28 maja 2013 r. o sygn. akt I OZ 423/13.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Istota problemu sprowadza się do kwestii tego, czy sprawa ustalenia, że osoba pobrała nienależne świadczenie rodzinne, i zobowiązania do zwroty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, jest sprawą z zakresu pomocy i opieki społecznej w rozumieniu art. 239 § 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis ten bowiem stanowi, że "Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej".
Kwestią interpretacji ustawowych przesłanek zwolnienia od uiszczenia kosztów sądowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi szeroko zajął się NSA w uchwale z dnia 23 maja 2016 r. o sygn. akt II GPS 2/15 (ONSAiWSA 2016, nr 5, poz. 70). Ustalenia poczynione w nim na tle art. 239 § 1 pkt 1 lit. e) p.p.s.a. należy odpowiednio odnieść do wykładni art. art. 239 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. W pierwszej kolejności należy zatem wskazać, że w art. 239 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. ustawodawca nie dał expressis verbis odpowiedzi na pytanie, jakie kategorie spraw w sensie przedmiotowym składają się na pojęcie "sprawy z zakresu pomocy i opieki społecznej". Kolejno nie można pominąć faktu, że w treści art. 239 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. ustawodawca nie użył terminu "w sprawach pomocy i opieki społecznej", ale szerszego terminu "w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej". Racjonalność działania ustawodawcy nakłada obowiązek dokonywania wykładni tego zwrotu z uwzględnieniem tej właśnie różnicy terminologiczne. Co więcej, ustawodawca nie powiązał terminu pomocy czy opieki społecznej użytych w cytowanym przepisie z definicją wynikającą z innego aktu (np. z ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm.). Ponadto NSA w rzeczonej uchwale podkreślił konieczność uwzględniania wykładni celowościowej regulacji ustawowej, przez uwzględnienie, czy danej kategorii spraw z istoty ich charakteru znaczna część skarżących kwalifikowałaby się do uzyskania pomocy prawnej.