Przepis art. 36 ust. 2 ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej /Dz.U. nr 78 poz. 462/ w części wyłączającej dochodzenie na drodze sądowej roszczeń wynikających ze stosunku służbowego funkcjonariuszy jest niezgodny z art. 1 i 67 ust. 2 Konstytucji RP.
Porównując treść art. 36 ust. 2 omawianej ustawy o Straży Granicznej z ustawami regulującymi stosunek służbowy innych podmiotów charakteryzujących się takimi samymi cechami istotnymi co funkcjonariusze Straży Granicznej, należy dojść do wniosku, że przedmiotowa ustawa pozostaje aktualnie jedyną ustawą szczególną i to wydaną po dniu wejścia w życie ustawy z 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy kpa /Dz.U. nr 34 poz. 201/ wprowadzającej generalną zasadę sądowej kontroli decyzji administracyjnych, wyłączającą drogę sądową w tych sprawach.
Art. 196 par. 1 Kpa w brzmieniu znowelizowanym ustanawia generalną zasadę zaskarżalności do NSA w zasadzie wszystkich decyzji administracyjnych. Wyjątki od tej zasady są zawarte w art. 196 par. 4 Kpa. Przepis ten jednak nie wyłącza dostępu do NSA w zakresie dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego przez żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb ochrony porządku publicznego.
Art. 1 Konstytucji stanowi, że "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej". Obowiązkiem ustawodawcy jest zatem takie stanowienie prawa, by nie naruszało ono podstawowych zasad wymienionych w tym przepisie.
Jednym z fundamentalnych założeń demokratycznego państwa prawnego jest zasada dostępu obywateli do sądu w celu umożliwienia im obrony ich interesów przed niezawisłym organem kierującym się wyłącznie obowiązującym w państwie prawem. W konsekwencji prawo do wymiaru sprawiedliwości przez sąd zajmuje tak ważne miejsce, że jakakolwiek wykładnia ścieśniająca art. 1 Konstytucji w tym zakresie nie odpowiadałaby ani celowi, ani charakterowi ustroju RP.
Prawo jednostki do rzetelnego i publicznego procesu, w którym są rozstrzygane jej prawa o charakterze administracyjnym, cywilnym, a także do postępowania, w którym przedstawione są przeciwko niej zarzuty karne, wynika z zasady zawartej w art. 1 Konstytucji, iż Polska jest państwem prawnym.
Za taką wykładnią art. 1 Konstytucji przemawia także art. 56 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, iż "wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne i sądy szczególne".
Przepis ten udostępnia obywatelowi szeroką drogę do wymiaru sprawiedliwości.
Odmowa wymiaru sprawiedliwości zawarta w kwestionowanym przepisie art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej funkcjonariuszom tej Straży w zakresie ich stosunków służbowych narusza zatem w ocenie Trybunału Konstytucyjnego wymieniony przepis art. 1 Konstytucji i jest z nim niezgodna.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej jest również niezgodny z art. 67 ust. 2 Konstytucji. Przepis ten wyraża konstytucyjną zasadę równości obywateli wobec prawa. Nie pozwala ona na rażące różnicowanie obywateli, gdy chodzi o ochronę ich praw podmiotowych, a w szczególności wynikających ze stosunków pracy.