Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Bogusław Cieśla, Sędziowie sędzia WSA Tomasz Janeczko (spr.), sędzia WSA Artur Kuś, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 21 kwietnia 2020 r. sprawy ze skargi Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] na postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2019 r. znak [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania I. uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie, II. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz skarżącego Stowarzyszenia [...] z siedzibą w [...] kwotę 697 (sześćset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Postanowieniem z dnia [...] października 2019 r. znak: [...] Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej: "organ odwoławczy", "Minister") na podstawie art. 138 § 1 pkt. 1 w związku z art. 126 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U z 2018 r. poz. 2096 ze zm., dalej: "k.p.a."), utrzymał w mocy postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] czerwca 2019 r. znak: [...] odmawiające wszczęcia postępowania administracyjnego na żądanie strony w sprawie z wniosku Stowarzyszenia [...] z dnia [...] listopada 2014 r. o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] grudnia 1991 r., znak: [...] o stwierdzeniu nieważności decyzji Prezydium [...] Wydziału Społeczno - Administracyjnego z dnia [...] grudnia 1951 r. znak: [...], zarządzającej likwidację stowarzyszenia p.n. Stowarzyszenie [...] oraz decyzji Prezydium [...] w [...] Wydziału Społeczno - Administracyjnego z dnia [...] stycznia 1957 r. znak: [...], zarządzającej wykreślenie stowarzyszenia pod nazwą Stowarzyszenie [...] z rejestru stowarzyszeń i związków.
Powyższe postanowienie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.
W dniu [...] czerwca 2019 r. do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wpłynęły wnioski Stowarzyszenia [...] (dalej: "skarżący") oraz Związku [...] o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej postanowieniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji znak: [...] z dnia [...] czerwca 2019 r. odmawiającym wszczęcia postępowania administracyjnego na żądanie strony w sprawie z wniosku Stowarzyszenia [...] z dnia [...] listopada 2014 r., o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] grudnia 1991 r. znak: [...]. Postanowieniem Nr [...] z dnia [...] lipca 2019 r. Minister Spraw Wewnętrznych przedłużył do dnia [...] października 2019 r. termin wydania rozstrzygnięcia w sprawie o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej postanowieniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji znak: [...] z dnia
[...] czerwca 2019 r. Postanowieniem z dnia [...] października 2019 r. znak: [...] Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał w mocy postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] czerwca 2019 r. znak: [...]. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ odwoławczy w pierwszej kolejności zaznaczył, że skarżący w niniejszym postępowaniu domagał się stwierdzenia nieważności decyzji sprzed prawie 28 lat, która stwierdzała nieważność decyzji sprzed ponad 60 lat, co samo w sobie - zdaniem organu odwoławczego - powoduje konieczność zachowania niezwykłej ostrożności w formułowaniu wniosków. Organ odwoławczy podkreślił przy tym, że wniosek dotyczy wszczęcia postępowania w trybie nadzwyczajnym, stanowiącym wyjątek od ogólnej zasady pewności prawa oraz zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Odnosząc się do argumentów i twierdzeń skarżącego organ odwoławczy wyjaśnił, że przedmiot postępowania nadzorczego, o wszczęcie którego wniósł skarżący, jest ograniczony do badania wadliwości, o których mowa w art. 156 § 1 k.p.a. oraz że wydane w postępowaniu nadzorczym decyzje nie są decyzjami merytorycznymi, co oznacza, że nie rozstrzygają co do istoty sprawy administracyjnej tzn. nie nakładają obowiązków ani nie przyznają uprawnień, lecz mają charakter wyłącznie kasacyjny. Organ odwoławczy zaznaczył, że przed wszczęciem postępowania nadzorczego na wniosek strony organ do którego wpłynął taki wniosek, inicjuje postępowanie wyjaśniające, które dotyczy formalnej dopuszczalności wniosku, w tym ustalenia istnienia po stronie wnioskodawcy przymiotu strony. Powyższe postępowanie wyjaśniające w sprawie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności musi zakończyć się wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego, stosownie do art. 61 a § 1 k.p.a., gdy warunki te nie są spełnione. Organ odwoławczy wyjaśnił następnie, że z treści normy prawnej zawartej w art. 157 § 2 k.p.a. wynika, że legitymację do żądania wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ma strona postępowania zakończonego wydaniem decyzji, której ma dotyczyć stwierdzenie jej nieważności oraz podmiot, którego interesu prawnego lub obowiązku w rozumieniu art. 28 k.p.a. decyzja ta dotyczy albo którego interesu prawnego lub obowiązku mogą dotyczyć skutki stwierdzenia nieważności tej decyzji. Organ odwoławczy powołując się na poglądy doktryny wskazał, że interes prawny uprawniający do wszczęcia postępowania i bycia w nim stroną musi znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego powszechnie obowiązującego. Nie wystarczy wewnętrzne przekonanie danego podmiotu w tym zakresie czy też, nawet nie budzący wątpliwości, interes faktyczny takiego podmiotu we wszczęciu i rozstrzygnięciu sprawy będącej przedmiotem wniosku. Organ odwoławczy ocenił, że skarżący wywodząc swój interes we wszczęciu a następnie rozstrzygnięciu postępowania w trybie nadzwyczajnym, nie wskazał na normę prawną, z której wynikałby jego interes prawny ani taka norma prawna nie była znana organowi z urzędu. Organ odwoławczy wyjaśnił, że podmiot, dla którego z przepisów prawa materialnego nie wynikają żadne uprawnienia ani obowiązki, nie ma przymiotu strony w świetle art. 28 k.p.a., nie jest więc legitymowany do żądania wszczęcia postępowania administracyjnego, czy też kwestionowania zapadłych w nim rozstrzygnięć. Organ odwoławczy nie podzielił argumentacji skarżącego, że jego interesu prawnego we wszczęciu w trybie nadzwyczajnym postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] grudnia 1991 r. znak: [...] należy upatrywać w tym, że skarżący jako były członek Stowarzyszenia [...]w związku z faktem likwidacji tego Stowarzyszenia a następnie unieważnienia likwidacji, musi wiedzieć, jakie przysługują mu uprawnienia, ewentualnie jakie ciążą na nim zobowiązania. Organ odwoławczy podkreślił, że przedmiotowa decyzja jest już prawomocna od blisko 28 lat i w związku z tym w ocenie organu odwoławczego skarżący miał wystarczająco dużo czasu aby zapoznać się z tą decyzją oraz dokonać analizy skutków jakie wiążą się z jej wydaniem dla skarżącego. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji podkreślił, że nadzwyczajny tryb wzruszenia decyzji, o wszczęcie którego wniósł skarżący nie służy zwalczaniu ustaleń organu, z którymi skarżący się nie zgadza oraz trybu tego w żadnym przypadku nie można traktować jako służącego do ponownego rozpatrzenia sprawy zakończonej już decyzją ostateczną niejako w kolejnej, trzeciej instancji.