Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Daria Gawlak - Nowakowska, , Sędzia WSA Joanna Gierak - Podsiadły, Sędzia WSA Jarosław Stopczyński (spr.), Protokolant st. ref. Katarzyna Zychora, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2010 r. sprawy ze skargi Z.G. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie ustalenia ubezpieczenia I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] marca 2010 r. II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku, III. zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz skarżącego Z.G. kwotę 440 zł (czterysta czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 ([...]) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Zdrowotnego po rozpoznaniu wniosku Z.G. o ponowne rozpatrzenie prawy utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] marca 2010r. ([...]) odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej tegoż organu z dnia [...] czerwca 2005r. ([...]) dotyczącej ustalenia ubezpieczenia Z.G.
W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego podnosił iż w kwestii stwierdzenia nieważności w/w decyzji można wyróżnić dwa aspekty:
1. Zasadność wydania decyzji na gruncie prawa materialnego - ustawy z dnia 20 grudnia 1990r.o ubezpieczeniu społecznym rolników - w związku z koniecznością zachowania przez rolnika wymogów art. 5a powyższej ustawy,
2. Możliwość stwierdzenia w przedmiotowej sprawie nieważności decyzji w trybie art. 156 i 157 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art.. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. ,Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).
Odnosząc się do pierwszej kwestii, koniecznym jest zdaniem organu przytoczenie treści art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu na dzień 1 kwietnia 1997r.: Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega nadal temu ubezpieczeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach. Z treści powyższego artykułu wynika, iż warunkiem niezbędnym, umożliwiającym rolnikowi wybór systemu ubezpieczenia (ubezpieczenie społeczne rolników, bądź ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej) jest uprzednie (występujące przed podjęciem przez rolnika działalności gospodarczej) podleganie przez rolnika nieprzerwanie co najmniej 1 rok ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie. Począwszy od 1 września 1987r., kiedy to Z.G. został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników, parokrotnie zawieszał on i wznawiał działalność gospodarczą, zawsze informując o tym KRUS. Jednak znaczenie w przedmiotowej sprawie ma kwestia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w chwili wejścia w życie zmiany ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (DZ. U. z 1996r., Nr 124, poz. 585 z późn. zm.). Zapis art. 5a zaczął, zgodnie z powyższą ustawą, obowiązywać od dnia 1 stycznia 1997r. - od tego dnia rolnikowi, który jednocześnie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą, przysługiwało prawo wyboru ubezpieczenia społecznego zgodnie z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu w przedmiotowym okresie czasu. Przestał z w/w dniem obowiązywać natomiast wcześniejszy zapis ustawowy (w przypadku zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego rolników z ubezpieczeniem z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej), który nie dawał rolnikowi możliwości wyboru w kwestii podległości określonemu ubezpieczeniu - z mocy prawa rolnik kwalifikowany był do ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Pan Z.G. zawiesił działalność gospodarczą dnia 30 września 1996r., jednocześnie zgłaszając się do ubezpieczenia społecznego rolników. Konsekwencją tego było wyłączenie go z ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 1 października 1996r. Z.G. pozostawał w ubezpieczeniu społecznym rolników pomimo wznowienia z dniem 1 kwietnia 1997r. działalności gospodarczej, o czym nie poinformował KRUS, a Kasa dowiedziała się o tym w dniu 20 czerwca 2005r. Od dnia 1 października (data wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a tym samym art. 5a) do dnia 1 kwietnia 1997r. upłynęło 5 miesięcy, zatem wymóg art. 5a - 1 roku nieprzerwanego podlegania w pełnym zakresie ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy (wprowadzony ustawą o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 12 września 1996r., która weszła w życie w dniu 1 stycznia 1997r.) w chwili podjęcia pozarolniczej działalności gospodarczej (pojęcie "podjęcia" rozciąga się także na wznowienie działalności) - nie został przez Z.G. spełniony, a co za tym idzie nie mógł on skorzystać z uprawnień przysługujących rolnikowi w związku z regulacją art. 5a - pozostania w ubezpieczeniu społecznym rolników. Z.G. nie mógł również skorzystać z przepisów intertemporalnych, wprowadzonych ustawą z dnia 12 września 1996r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990r.. Przepisy intertemporalne dopuszczały wyjątkowo, po spełnieniu zawartych w nich warunków, wybór rodzaju ubezpieczenia. Art. 2 ustawy zmieniającej stanowił, iż rolnik lub domownik, który w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 12 września 1996r. (1 stycznia 1997r.) podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, a spełniał inne warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie, mógł złożyć Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub KRUS oświadczenie, iż chce podlegać rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu z wyłączeniem innego ubezpieczenia społecznego. Z.G. nie spełniał jednak w tym wypadku warunków podlegania w dniu 1 stycznia 1997r. ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z powyższym organ stwierdził, iż zgodnie z unormowaniami prawa materialnego zawartymi w ustawie z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników decyzja z dnia [...] czerwca 2005r., wydana zgodnie z regulacjami art. 36 ust 2 powyższej ustawy, jest prawidłowa i nie ma na gruncie prawa materialnego przesłanek do stwierdzenia jej nieważności. Nawiązując do kwestii posiadania przez KRUS wiedzy o prowadzeniu przez rolnika działalności gospodarczej w związku ze składanymi oświadczeniami w celu uzyskania zasiłku rodzinnego, gdzie Pan G. wykazywał dochód z tytuły prowadzenia działalności gospodarczej, organ stwierdził, iż pozostaje to bez znaczenia na gruncie przedmiotowej kwestii, gdyż w myśl zapisu art. 37 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.