W postępowaniu o unieważnienie paszportu małżonka niepłacącego alimentów na dzieci współmałżonek jest stroną w rozumieniu art. 28 Kpa.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Małgorzaty R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 października 2000 r. (...) w przedmiocie unieważnienia paszportu - uchyla zaskarżoną decyzję; (...).
Decyzją z dnia 6 września 2000 r. (...), wydaną na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach /Dz.U. 1991 nr 2 poz. 5/, Wojewoda P. po rozpatrzeniu wniosku Małgorzaty R. odmówił unieważnienia paszportu Andrzeja R. - męża wnioskodawczyni.
W uzasadnieniu decyzji organ pierwszej instancji wskazał, że Małgorzata R. jako matka małoletnich dzieci - Justyny R. i Wojciecha R. - wystąpiła o unieważnienie paszportu Andrzeja R., który nie wykonuje obowiązku ustawowego i nie płaci alimentów zasądzonych orzeczeniem sądu na rzecz dzieci. Powołując się na przepisy art. 10 ust. 1 zd. 2 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o paszportach organ pierwszej instancji stwierdził, że organ paszportowy może odmówić unieważnienia paszportu jeżeli:
- osoba ubiegająca się o paszport nie wykonała obowiązku ustawowego,
- zachodzi uzasadniona obawa, że wyjazd za granicę osoby zobowiązanej uniemożliwi jej wykonanie tego obowiązku,
- niewykonanie obowiązku znajduje potwierdzenie w orzeczeniu sądu lub decyzji uprawnionego organu.
Organ pierwszej instancji uznając, że powołane przepisy nie mają zastosowania do osób, które przebywają za granicą i nie mogą służyć do pozbawienia takich osób paszportów przez ich unieważnienie odmówił unieważnienia paszportu Andrzeja R. wskazując, że od kilku lat przebywa on za granicą. Po rozpatrzeniu odwołania Małgorzaty R. od tej decyzji Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, na podstawie art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa i art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o paszportach uchylił zaskarżoną decyzję Wojewody P. i umorzył postępowanie pierwszej instancji uznając, że Małgorzata R. nie ma w sprawie przymiotu strony w rozumieniu art. 28 Kpa, ponieważ nie ma interesu prawnego, lecz jedynie interes faktyczny w unieważnieniu paszportu Andrzeja R.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Małgorzata R. zarzuciła, że wydana przez organ odwoławczy decyzja nie jest przekonywująca i w związku z tym wniosła o ponowne i wnikliwe rozpatrzenie sprawy i "wydanie decyzji, która będzie dowodem, że urzędnicy państwa polskiego stoją na straży prawa polskiego".
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o oddalenie skargi.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Stosownie do art. 1 i art. 21 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./, Sąd ten sprawuje w zakresie swej właściwości kontrolę wykonywania administracji publicznej względem zgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. W świetle powołanych przepisów ustawy o NSA do właściwości Sądu nie należy wydawanie decyzji o unieważnieniu paszportu, o co wnosi skarżąca, lecz skontrolowanie, czy decyzja organu paszportowego jest zgodna z prawem.
Organ odwoławczy błędnie orzekł, że w postępowaniu o unieważnienie paszportu Andrzeja R. skarżąca nie posiada przymiotu strony w rozumieniu art. 28 Kpa. Zgodnie z tym przepisem stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stroną w rozumieniu art. 28 Kpa jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, której interes prawny lub obowiązek wynika z prawa obowiązującego.
Podstawę interesu prawnego skarżącej stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące władzy rodzicielskiej /art. 92-113/ w tym pieczy nad osobą dziecka /art. 95-96 i art. 100/ oraz reprezentowania dziecka /art. 101 i art. 105/. Skarżąca jako osoba sprawująca pieczę nad małoletnimi dziećmi obowiązana jest m.in. do zapewnienia utrzymania i do wykonywania tego obowiązku tak jak wymaga tego dobro dziecka. Realizując ten obowiązek skarżąca jako ustawowy przedstawiciel małoletnich dzieci może w charakterze strony dokonywać czynności przed sądami i organami administracyjnymi. Oznacza to, że mogła ona również wystąpić do organu paszportowego z wnioskiem o unieważnienie paszportu Andrzeja R., który nie wykonuje ustawowego obowiązku zapłaty alimentów zasądzonych na rzecz małoletnich dzieci. Okoliczność, iż alimenty te są aktualnie wypłacane przez ZUS nie ma znaczenia dla posiadanego przez skarżącą przymiotu strony w niniejszym postępowaniu, gdyż wynika on z przytoczonych wyżej przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Odmówienie skarżącej przez organ odwoławczy przymiotu strony nastąpiło zatem z naruszeniem art. 28 Kpa, co w konsekwencji doprowadziło do wydania przez organ odwoławczy wadliwego rozstrzygnięcia, na podstawie art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa.
Z powyższych względów, na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 3 i art. 55 ust. 1 ustawy o NSA orzeczono jak w sentencji.