Instytucja, o której mowa w art. 34 Kpa, to jest wystąpienie organu administracji państwowej do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej, jest jedną z gwarancji odnoszących się do art. 10 par. 1 Kpa, gdzie dokonano wskazania zasady postępowania administracyjnego, jaką jest "zapewnienie stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania".
Odstępstwa od tej zasady są dopuszczalne tylko wyjątkowo, gdyby "załatwienie sprawy nie cierpiało zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną".
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Edwarda O. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2001 r. (...) w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego w sprawie unieważnienia - uchyla zaskarżoną decyzję; (...).
Władysław G., przedstawiciel nieobecnego Edwarda O., złożył skargę na decyzje Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 23 kwietnia 2001 r. (...) mocą które] umorzono postępowanie odwoławcze od decyzji Wojewody M. z 22 lutego 2001 r. (...) unieważniającej paszport Edwarda O., ważny do 19 grudnia 2004 r.
Władysław G. został ustanowiony kuratorem nieobecnego Edwarda O., postanowieniem Sądu rejonowego w M. z 21 grudnia 2000 r., (...), "celem reprezentowania nieobecnego w postępowaniu administracyjnym toczącym się przed (...) Urzędem Wojewódzkim w K. Wydział Spraw Obywatelskich - w sprawie unieważnienia paszportu". Decyzją wymienionego organu administracji z 22 lutego 2001 r. unieważniono paszport Edwarda O. Unieważnienia dokonano w związku z tym, że Edward O. uchyla się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci i ma z tego tytułu zadłużenie wobec Skarbu Państwa.
Od decyzji tej odwołał się Władysław G., kurator nieobecnego Edwarda O. Odwołanie to nie zostało rozpoznane, a postępowanie - zostało umorzone, ponieważ zdaniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kurator miał reprezentować nieobecnego tylko w postępowaniu w pierwszej instancji, a zatem wniesienie odwołania przekracza zakres umocowania kuratora. Zdaniem organu administracji postanowienie Sądu rejonowego należy rozumieć jako upoważnienie do występowania przed Wojewodą M., a nie przed Ministrem Spraw Wewnętrznych, działającym jako organ odwoławczy.
Skarga zarzuca naruszenie art. 34 Kpa, ponieważ wyznaczenie kuratora nie dotyczy postępowania w jednej instancji, lecz postępowania administracyjnego w sprawie.
W odpowiedzi na skargę organ administracji uważa, że formułę powołania kuratora należy rozumieć jako wskazanie, że chodzi o reprezentację tylko przed organem wymienionym w postanowieniu z nazwy.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga jest uzasadniona.
Błędny jest pogląd wyrażony w zaskarżonej decyzji, jakoby powołanie kuratora dla Edwarda O. nastąpiło tylko w celu rozpatrzenia sprawy w pierwszej instancji.
Po pierwsze nie jest właściwy sposób odczytania czysto językowego "wysłowienia postanowienia sądu w M. Organ administracji odczytuje wskazanie w nim imiennie organu przed którym toczy się sprawa jako wyznaczenie granic funkcjonalnej właściwości kuratora. Tymczasem formułę tę można /i należy/ odczytywać inaczej - jako wskazanie organu przed którym toczy się sprawa w momencie występowania z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Sprawę zaś zawsze rozpoczyna rozpoznanie przez organ instancji pierwszej, którym tu jest Wojewoda M. Pomijając jednak nieprawidłowość wykładni językowej, dokonanej przez organ, prowadzącej do ścieśnienia znaczenia postanowienia sądu, z taką właśnie interpretacją nie można byłoby się zgodzić także z przyczyn funkcjonalnych. Instytucja, o której mowa w art. 34-Kpa jest jedną z gwarancji odnoszących się do art. 10 par. 1 Kpa, gdzie dokonano wskazania zasady postępowania administracyjnego, jaką jest "zapewnienie stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania". Odstępstwa od tej zasady są dopuszczalne tylko wyjątkowo, gdyby "załatwienie sprawy nie cierpiało zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną". Tego rodzaju okoliczności, mogłyby usprawiedliwiać ograniczenie w niniejszej sprawie - nie zostały wskazane.
Po trzecie wreszcie, postępowanie administracyjne ma charakter dwuinstancyjny. Decyzja ostateczna zapada w instancji drugiej. Dwuinstancyjność jest standardem rzetelnego postępowania wymaganym przez zasady państwa prawa. Dlatego nie jest dopuszczalne używanie ścieśniającej wykładni tam, gdzie, uszczuplałaby ona wspomniany standard - a tak właśnie postąpił organ administracji.
W tej sytuacji na postawie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym z dnia 11 maja 1995 r. /Dz.U. nr 74 poz. 368/ orzeczono jak w sentencji. W kwestii kosztów orzeczenie oparto na art. 55 tejże ustawy.