1. Decyzja organu zatrudnienia stanowi samoistną podstawę powstania obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, bez konieczności wzruszenia w trybie wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności poprzednich decyzji przyznających prawo do zasiłku - art. 21 ust. 8 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu /Dz.U. nr 106 poz. 457 ze zm./.
2. Za nienależnie pobrane uważa się już świadczenie wypłacone na podstawie nieprawdziwego oświadczenia czyli obiektywnie niezgodnego ze stanem rzeczywistym.
Nieprawdziwość oświadczenia jako przesłanka uznania świadczenia za nienależnie pobrane dotyczyć musi tylko faktów prawotwórczych, a więc takich które bezpośrednio wpłynęły na decyzję przyznającą świadczenie.
3. W świetle art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu /Dz.U. nr 106 poz. 457 ze zm./ zwrot nienależnie pobranego świadczenia jest regułą.
Warunki uzasadniające wyjątkowe odstąpienie od tej reguły muszą być przestrzegane i interpretowane w sposób ścisły.
A zatem wbrew odmiennym sugestiom skargi - to bezrobotny musi przedstawić dowody wskazujące na wyjątkowość przypadku oraz istnienie szczególnie trudnej sytuacji materialnej, rodzinnej i losowej, natomiast rzeczą organu zatrudnienia jest dokonanie oceny owych dowodów i przedstawienie jej w motywach decyzji.
4. Załatwienie wniosku bezrobotnego o odroczenie bądź odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia następuje w formie decyzji administracyjnej, która może być wydana odrębnie /później/ lub łącznie z decyzją uznającą wypłacone świadczenie za nienależnie pobrane i zobowiązującą do jego zwrotu - ale zawsze przez ten organ to jest Rejonowy Urząd Pracy.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu z udziałem Prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej sprawy ze skargi Wandy K. na decyzję Wojewody w J. z dnia 22 kwietnia 1992 r. nr WBP-II-9222/263/92 w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych - uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Kierownika Rejonowego Biura Pracy w Z. z dnia 6 marca 1992 r. nr RUP-9223/NS/2829/92.
Decyzją Kierownika Rejonowego Biura Pracy w Z. z dnia 6 marca 1992 r. nr RUP-9223/NS/2829/92 uznano zasiłek dla bezrobotnych pobierany przez Wandę K. w okresie od dnia 7 lutego 1991 r. do dnia 6 lutego 1992 r. za świadczenia nienależne i zobowiązano ją do zwrotu kwoty 7.233.000 zł, stanowiącej równowartość tego świadczenia. Według uzasadnienia decyzji Wanda K. została zarejestrowana jako bezrobotna w dniu 7 lutego 1991 r. i przyznano jej zasiłek, ponieważ w złożonym oświadczeniu zataiła fakt posiadania gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,21 ha.
Po rozpatrzeniu odwołania Wandy K., która podkreśliła w nim swoją sytuację materialną oraz nieświadomość co do znaczenia dokumentów podpisanych w toku rejestracji, działający z upoważnienia Wojewody w J. Dyrektor Wojewódzkiego Biura Pracy decyzją z dnia 22 kwietnia 1992 r. nr WBP-II-9222/263/92 postanowił w pkt 1 "uchylić podstawę prawną zaskarżonej decyzji i orzec:
a/ o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia do kwoty 5.767.320 zł w trybie art. 145 par. 1 pkt 1 i 5 Kpa w związku z art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy o zatrudnieniu,
b/ do kwoty 1.465.880 zł w trybie art. 145 par. 1 pkt 1 i 5 Kpa w związku z art. 2 ust. 1 pkt 9 lit. "a" oraz art. 23 ust. 2 pkt 2 ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu".
Ponadto /pkt 2/ organ postanowił utrzymać w mocy 14-dniowy termin zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz decyzję pierwszoinstancyjną "w zakresie wygaśnięcia prawa do zasiłku z dniem 6 lutego 1992 r."
Rozstrzygając w ten sposób, organ przyjął jako bezsporne, iż Wanda K. została zwolniona z powodu redukcji etatów po przepracowaniu łącznie 28 lat i w dniu rejestracji podpisała oświadczenie, że nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni przeszło 1 ha. W związku z tym oświadczeniem organ zatrudnienia przyznał jej prawo do zasiłku. Następnie jednak ustalił, że małżonek zainteresowanej jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,35 ha przeliczeniowego. Co się tyczy zawartego w odwołaniu wniosku o umorzenie nienależnie pobranego świadczenia, popartego pismem Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, to nie zasługuje on na uwzględnienie, ponieważ organ nie dopatrzył się "okoliczności łagodzących" lub błędu w przyznaniu zasiłku. To, że zasiłek jest jedynym źródłem utrzymania, a dochody z gospodarstwa są niewielkie, nie stanowi samoistnej przesłanki do przyznania zasiłku bądź umorzenia nienależnie pobranego świadczenia. W takiej sytuacji zadaniem gminnego ośrodka pomocy społecznej jest właśnie udzielenie koniecznej pomocy. Umorzenie nienależnego zasiłku pobranego przez osobę posiadającą gospodarstwo rolne byłoby niesprawiedliwe, skoro zasiłki utracili również jedyni żywiciele rodzin, dla których zasiłek był niejednokrotnie rzeczywiście jedynym źródłem utrzymania.
Następnie organ wyjaśnia, dlaczego nie daje wiary twierdzeniom skarżącej o jej nieświadomości co do treści złożonego oświadczenia. Odrzuca także, jako nieuzasadnione, zarzuty naruszenia art. 7, art. 11, art. 77 i art. 107 Kpa. Decyzja jest należycie uzasadniona, a podstawowe dla rozstrzygnięcia okoliczności, tj. fakt posiadania gospodarstwa i złożenia nieprawdziwego oświadczenia, są niewątpliwe. W uzasadnieniu decyzji pouczono również skarżącą o możliwości wystąpienia z wnioskiem o rozłożenie na raty lub odroczenie spłaty kwoty wynikającej z decyzji. Natomiast w końcowej części decyzji, w jej rozdzielniku /"otrzymują"/, znajduje się adnotacja zobowiązująca Rejonowe Biuro Pracy w Z. do wystąpienia z pozwem do Sądu Rejonowego o zasądzenie kwoty 5.767.320 zł na podstawie art. 405 Kc.