Przepis art. 14 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./ zawęża krąg podatników, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy, do osób świadczących usługi w ramach umowy pośrednictwa.
W art. 14 ust. 4 pkt 1 ustawodawca wyraźnie wskazał jedynie na podatników dokonujących sprzedaży usług na podstawie umowy pośrednictwa zatem brak jest podstaw do rozszerzającej interpretacji tego przepisu.
Przedsiębiorstwo Usług Inwestycyjnych wykonywało usługi inwestora zastępczego. W lipcu 1993 r. złożyło we właściwym urzędzie skarbowym oświadczenie o wyborze zwolnienia z VAT. Podatnikiem VAT stało się dopiero 1 stycznia 1994 r. Organ podatkowy w wydanej decyzji określił zobowiązanie w podatku od towarów i usług dla Przedsiębiorstwa Usług Inwestycyjnych od sierpnia do grudnia 1993 r., którą organ odwoławczy utrzymał w mocy, stwierdzając, iż odrębną grupę podatników podatku od towarów i usług, obok podmiotów wykonujących czynności we własnym imieniu i na własny rachunek, stanowią osoby świadczące usługi w ramach szeroko pojętego pośrednictwa, dla których prowizja jest podstawą opodatkowania.
Konsekwencją tej kwalifikacji jest zastosowanie szczególnego sposobu ustalania wartości sprzedaży uprawniającej do ewentualnego zwolnienia podmiotowego, czyli trzydziestokrotność kwoty prowizji.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku uchylającym zaskarżoną decyzję, stwierdził, iż:
Organy podatkowe, dokonując interpretacji art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./ w związku z art. 16 ust. 1 ustawy, zastosowały wyłącznie wykładnię celowościową niedopuszczalną przy interpretacji przepisów prawa podatkowego. Art. 16 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy określa podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze. Wynagrodzenie w formie prowizji przewidziane jest nie tylko dla usług pośrednictwa, ale także dla wszystkich określonych w tym przepisie czynności cywilnoprawnych. Sformułowanie "szeroko pojętych usług pośrednictwa", którym organy podatkowe określają czynności wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy, jest wyrażeniem pozaustawowym i nie mającym w przepisach tej ustawy zastosowania. Art. 14 ust. 4 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy, określając wartość sprzedaży uprawniającą do zwolnienia od podatku na podstawie ust. 1 pkt 1 i ust. 2 tegoż artykułu, wskazuje, iż wartość taka określana jest u podatników dokonujących sprzedaży będącej przedmiotem umowy pośrednictwa. Przepis art. 14 ust. 4 pkt 1 zawęża krąg podatników, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy, do osób świadczących usługi w ramach umowy pośrednictwa.
Skoro w art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawodawca wymienił wiele umów cywilnoprawnych, w tym nieskodyfikowaną umowę pośrednictwa, a w art. 14 ust. 4 pkt 1 ustawy wyraźnie wskazał jedynie na podatników dokonujących sprzedaży usług na podstawie umowy pośrednictwa, to brak jest podstaw do rozszerzającej interpretacji tego przepisu. Usługi zastępstwa inwestycyjnego nie mogą być kwalifikowane jako usługi pośrednictwa, zgodnie bowiem z Klasyfikacją Głównego Urzędu Statystycznego mieszczą się w grupie usług pomocniczych budownictwa KU 38801. Jest to konsekwentne w stosunku do stanu prawnego obowiązującego przed 5 lipca 1993 r., co zasadnie podnosiło przedsiębiorstwo w odwołaniu i w skardze.