Sprawa ze skargi na postanowienie Izby Skarbowej w Ł. w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego
Tezy

1. Dla wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu zobowiązań podatkowych zabezpieczonych ustawowym prawem zastawu na prawach zbywalnych kolejność zaspokajania wierzycieli z mocy upadłości ustanowiona w art. 204 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe /t.j. Dz.U. 1991 nr 18 poz. 512/ jest prawnie obojętna.

2. Prawo wynajmującego do zapłaty umówionego czynszu jako świadczenia okresowego jest prawem zbywalnym, na którym z mocy art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /t.j. Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./ Skarbowi Państwa z tytułu zobowiązań podatkowych przysługuje ustawowe prawo zastawu.

Jeżeli Skarb Państwa z tytułu zobowiązań podatkowych wszczął postępowanie egzekucyjne ze stanowiącego zasadniczy składnik wierzytelności wynajmującego z umowy najmu prawa do zapłaty umówionego czynszu w rozumieniu art. 89 i następne ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /t.j. Dz.U. 1991 nr 36 poz. 161 ze zm./ to z powodu przysługującego mu na tym prawie zbywalnym ustawowego prawa zastawu może prowadzić postępowanie egzekucyjne mimo ogłoszenia upadłości jak i po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości wynajmującego.

Zgodnie z art. 63 ust. 1 prawa upadłościowego zabezpieczenie dochodzonej należności zastawem jest expressis verbis przesłanką negatywną dla zawieszenia czy też umorzenia postępowania, o którym mowa w tym przepisie.

Skarb Państwa jako wierzyciel ma prawo i obowiązek zgłoszenia swej wierzytelności w trybie art. 150 i następne prawa upadłościowego mimo, iż należność jego zabezpieczona jest ustawowym prawem zastawu na prawach zbywalnych.

3. Ograniczenia wynikające z art. 23 ustawy o zobowiązaniach podatkowych znajdą zastosowanie również w postępowaniu upadłościowym ale z tego tylko powodu i w tym jedynie sensie, że będą one wyłącznie ograniczeniami postępowania egzekucyjnego prowadzonego z mocy tego przepisu na rzecz Skarbu Państwa, z wykorzystaniem przywileju z art. 23 w stosunku do syndyka a przez to i pośrednio masy upadłości, które to postępowanie nakłada się tylko i toczy równocześnie z postępowaniem upadłościowym.

4. Nie można w sposób uprawniony twierdzić, że w postępowaniu egzekucyjnym toczącym, nakładającym i przecinającym się z postępowaniem upadłościowym zastosowanie znajdzie wyłącznie przywilej Skarbu Państwa a nie również jego ograniczenie o którym to przywileju i ograniczeniach mówi art. 23 ustawy o zobowiązaniach podatkowych.

Sentencja

Po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 1996 r. sprawy ze skargi Syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa Przewozu Towarów Państwowej Komunikacji Samochodowej Nr 2 - w upadłości na postanowienie Izby Skarbowej w Ł. z dnia 25 lipca 1995 r. (...) w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego - oddala skargę.

Uzasadnienie strona 1/5

Wnioskiem z dnia 11 kwietnia 1995 r. syndyk masy upadłości PPT PKS Nr 2 w Ł. wystąpił, powołując się na art. 59 par. 1 pkt 7 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. 1991 nr 36 poz. 161 ze zm./ o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wierzytelności o zapłatę czynszu od najemców należących do masy lokali.

Zdaniem syndyka - które prezentować on będzie w toku całego postępowania - mimo treści art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./, z mocy art. 63 i art. 204 prawa upadłościowego /Dz.U. 1991 nr 118 poz. 512/ brak było podstaw do prowadzenia tegoż postępowania.

Postanowieniami z dnia 9 maja 1995 r. /Pierwszy Urząd Skarbowy Ł.-B. jako organ I instancji/ i z dnia 25 lipca 1995 r. /Izba Skarbowa w Ł. jako drugoinstancyjny organ odwoławczy/ organy egzekucyjne wniosku tego nie uwzględniły wywodząc co do zasady, że art. 23 ustawy o zobowiązaniach podatkowych umożliwia przejście węzła upadłościowego z art. 63 prawa upadłościowego.

W skardze i w odpowiedzi na skargę strony powtórzyły swe stanowiska z tym, iż na rozprawie pełnomocnik syndyka podniósł dodatkowo, że ustawowy zastaw Skarbu Państwa nie mógł powstać na świadczeniach czynszu jeszcze nie uiszczonych i przyszłych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zagadnienie prawne przedstawione do osądu jest skomplikowane z tej chociażby racji, że rozważać je należy w kontekście różnych gałęzi prawa.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /t.j. Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./ Skarbowi Państwa z tytułu zobowiązań podatkowych /bez rozróżnienia: czy związanych z treścią art. 5 ust. 1 czy też 5 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 3 tej ustawy/ przysługuje ustawowe prawo zastawu na prawach zbywalnych osoby zobowiązanej do uiszczenia podatku oraz pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi wierzytelnościami z wyjątkiem (...). Przepis ten statuuje ustawowe prawo zastawu na prawach zbywalnych, co jest niesporne, albowiem zastaw może powstać w dwojaki sposób: na podstawie czynności prawnej oraz ex lege. Do zastawu tego - w braku szczególnego unormowania ustawy o zobowiązaniach podatkowych w myśl art. 326 Kc i art. 328 Kc zastosowanie mieć będą odpowiednio przepisy Działu IV rozdział I i II Kc.

Zastaw na prawach jest wiec ograniczony prawem rzeczowym ustanowionym kontraktowo lub ustawowo mocą którego prawo, jeżeli jest zbywalne, można obciążyć prawem na podstawie którego wierzyciel /tu Skarb Państwa/ będzie mógł dochodzić zaspokojenia z prawa bez względu na to, czyją stało się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela prawa, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

Przywołane w tym przepisie /in fine/ pierwszeństwo szczególne w powszechnym postępowaniu cywilnym odnosi się do należności wymienionych w pkt 1-5 art. 1025 par. 1 Kpc a to z tej racji, że w następującym po nich pkt 6 tegoż przepisu /kolejna, dalsza kategoria zaspokajania wierzycieli/ wymienione są m.in. należności zabezpieczone prawem zastawu.

Strona 1/5