Przejęcie nieruchomości rolnej na rzecz Państwa w drodze wywłaszczenia po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych /Dz.U. nr 27 poz. 250/ nie uzasadnia odmowy wydania aktu własności ziemi, jeżeli strona spełniała w dniu wejścia w życie tej ustawy warunki określone w art. 1, to znaczy była samoistnym posiadaczem tej nieruchomości przez czas wymagany. Stwierdzeniu decyzją deklaratoryjną skutku prawnego, który nastąpił z mocy prawa w dniu wejścia w życie ustawy, nie stoi na przeszkodzie art. 3, jeżeli nieruchomość ta została wywłaszczona i przejęta na własność Państwa po dniu 3 listopada 1971 r.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Bronisława R. na decyzję Wojewody Nowosądeckiego z dnia 14 sierpnia 1981 r. w przedmiocie odmowy uregulowania własności gospodarstwa rolnego i na podstawie art. 207 par. 1 i 3 Kpa, stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji oraz decyzji Prezydenta Miasta N.S. z dnia 7 kwietnia 1981 r., a także zgodnie z art. 208 Kpa, zasądził od Wojewody Nowosądeckiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
W dniu 14 stycznia 1981 r. Bronisław R. wystąpił do Urzędu Miasta w N.S. o wydanie aktu własności ziemi na część działki nr 3 o obszarze 24 a. 16 m2, która w okresie od 1952 do 1958 r. dzierżawił, a następnie nabył na własność i nieprzerwanie jest jej posiadaczem. Wskazał też na to, że działka ta została bezzasadnie włączona w ewidencji gruntów do nieruchomości rodziny V., która po wywłaszczeniu w 1978 r., otrzymała za nią odszkodowanie.
Decyzją z dnia 7 kwietnia 1981 r., nr RG.ZL.IV.2056-2/81 Prezydent Miasta N.S. załatwił powyższy wniosek negatywnie stwierdzając, że objęta nim nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa i jako taka nie podlega przepisom ustawy uwłaszczeniowej. Rozstrzygnięcie swoje uzasadnił również tym, że w dniu wystąpienia o uregulowanie własności tej nieruchomości Bronisław R. już nią nie władał, a zatem i z tych względów brak podstaw do nadania mu prawa własności w trybie postępowania administracyjnego.
Odwołując się od tej decyzji zainteresowany podniósł te same argumenty co we wniosku, jednocześnie wyjaśniając, że wcześniej zrezygnował z uregulowania sprawy spornej działki w drodze uwłaszczenia, gdyż był przekonany o możliwości załatwienia sporu poprzez rozgraniczenie.
Wojewoda Nowosądecki, decyzją z dnia 14 sierpnia 1981 r., nr WBG-ON-4511/340/81, utrzymał w mocy orzeczenie organu I instancji, przyjmując za podstawę nie tylko fakt, że wedle aktualnego wyciągu hipotecznego sporna nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa, ale i okoliczność, że roszczeń swoich Bronisław R. powinien dochodzić w postępowaniu sądowym.
Na tę ostateczną w toku instancji decyzję Bronisław R. złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Poza wykorzystanymi już we wcześniejszych pismach argumentami zarzucił w niej, że organy orzekające dopuściły się rażącego naruszenia prawa. Odmowę wydania aktu własności spornej działki, uważa za bezzasadną, gdyż w dniu 4 listopada 1971 r. Skarb Państwa nie był jej właścicielem, a jej część o powierzchni wskazanej we wniosku użytkują wraz z żoną nieprzerwanie od kilkunastu lat jako samoistni posiadacze.
Przekazując skargę wraz z aktami sprawy do Naczelnego Sądu Administracyjnego Wojewoda Nowosądecki - wbrew postanowieniom art. 200 par. 3 Kpa - nie udzielił na nią odpowiedzi.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Poza sporem w niniejszej sprawie pozostaje fakt, że skarżący Bronisław R. wraz z żoną nieprzerwanie samoistnie posiadał co najmniej od 1957 r. nieruchomość objętą postępowaniem uwłaszczeniowym, posiadał ją w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych /Dz.U. nr 27 poz. 250/, tj. w dniu 4 listopada 1971 r., i użytkuje ją nadal, pomimo wywłaszczenia dokonanego w 1978 r., na co wskazują zeznania Andrzeja V. i wyjaśnienia skarżącego znajdujące się w aktach sprawy.
Powołana ustawa stanowi, że wchodząca w skład gospodarstwa rolnego nieruchomość, która w dniu wejścia w życie ustawy znajdowała się w samoistnym posiadaniu rolnika w okresie krótszym niż 5 lat, staje się z mocy prawa jego własnością, jeżeli on sam lub jego poprzednicy objęli tę nieruchomość w posiadanie na podstawie umowy zawartej z pominięciem wymaganej przez prawo formy. Jeżeli samoistne posiadanie powstało w dobrej wierze i trwa nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat, lub w złej wierze i trwało co najmniej 10 lat przed dniem wejścia w życie ustawy, wówczas samoistny posiadacz staje się z mocy ustawy jej właścicielem, chociażby wszedł w posiadanie bez zawarcia odpowiedniej umowy. Z kolei art. 3 tej ustawy wyłącza m.in. możliwość nabycia w trybie nią przewidzianym nieruchomości stanowiących własność Państwa.
W rozpoznawanej sprawie Bronisław R. nie wykazał wprawdzie, że sporną nieruchomość posiadał na podstawie umowy wymienionej w art. 1 ust. 1 ustawy, ale nie jest kwestionowana nawet przez samego zainteresowanego Andrzeja V. okoliczność, że małżeństwo R. samoistnie /dzierżawa wygasła najpóźniej w 1957 r./ posiadało ją co najmniej na 10 lat przed 4 listopada 1971 r. Gdyby nawet przyjąć, że posiadanie to uzyskane zostało w złej wierze, istnieją przesłanki do stwierdzenia nabycia własności na postawie art. 1 ust. 2 ustawy. W takiej sytuacji cytowany wyżej art. 3 ustawy nie mógł stanowić przeszkody do rozstrzygnięcia, albowiem w dniu 4 listopada 1971 r. - a decydującym o możliwości zastosowania przepisów odnoszących się do nabycia własności nieruchomości z mocy prawa /art. 1/ jest stan prawny istniejący w tymże dniu - sporna nieruchomość nie stanowiła jeszcze własności Państwa.
Z powyższych względów kwestionowane przez Bronisława R. decyzje wydane zostały z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa i dlatego też na zasadzie art. 207 par. 1 i 3 stwierdzono ich nieważność.
Rzeczą organu administracji będzie ponowne rozpatrzenie wniosku i podjęcie decyzji uwzględniającej zarówno dotychczasowe ustalenia faktyczne, jak i ewentualne dodatkowe materiały, oraz ocenę prawną wyrażoną w niniejszym orzeczeniu.
O kosztach orzeczono w myśl art. 208 Kpa.