1. Rada gminy w drodze uchwały określa organizację i zakres działania każdej z jednostek /sołectwo, dzielnica, osiedle/ odrębnym statutem. Dopiero wówczas każdy z tych statutów staje się prawem miejscowym /art. 35 i 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym - Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./.
2. Badając zgodność z prawem uchwały organu gminy wydanej na podstawie przepisu gminnego, sąd administracyjny nie jest związany tym przepisem gminnym.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 207 par. 5 w związku z art. 216a Kpa skargę Gminy W. na rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody (...) z dnia 17 września 1993 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwał Rady Gminy w W. z dnia 23 sierpnia 1993 r. w sprawie odwołania sołtysa sołectwa T. i w sprawie odwołania sołtysa sołectwa W.
Rada Gminy w W. uchwałami z dnia 23 sierpnia 1993 r. odwołała sołtysów sołectwa T. /nr XXVI/174/93/ i sołectwa W. /nr XXVI/175/93/. Obie uchwały za swą podstawę prawną miały art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./ oraz par. 16 ust. 2 statutu każdego z tych sołectw. Zaskarżonymi rozstrzygnięciami nadzorczymi z dnia 17 września 1993 r. Wojewoda (...) w trybie art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym stwierdził nieważność obu uchwał: rozstrzygnięciem nr ON.II.0914/84/93 uchwały nr XXVI/174/93 i rozstrzygnięciem nr ON.II.0914/85/93 - uchwały nr XXVI/175/93. Wyszedł z założenia, iż wzruszone uchwały zapadły z naruszeniem art. 36 ust. 2 cytowanej ustawy, albowiem z przepisu tego, stanowiącego o trybie wyboru sołtysa, wynika, iż odwołanie sołtysa musi następować w tym samym trybie co wybór, a zatem w głosowaniu tajnym i bezpośrednim przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Wyraził też pogląd, że uprawnienia rady gminy do określenia odrębnym statutem organizacji i zakresu działania sołectwa, przewidziane w art. 35, nie dają radzie uprawnienia do zawarcia w statucie uregulowań sprzecznych z tym, co wcześniej wywiedziono z art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym.
W skardze mającej podstawę w uchwale Rady z dnia 26 listopada 1993 r. nr XXVI/182/93 (...) Gmina domagała się uchylenia obu zaskarżonych rozstrzygnięć nadzorczych, kwestionując zasadność ich podstaw. Stanowisko skarżącej sprowadzało się do poglądu, iż brak ustawowej regulacji trybu odwoływania sołtysa nie oznacza, że odwołanie mogłoby nastąpić wyłącznie przez ten sam organ, który dokonuje wyboru. Brak ustawowej regulacji w tym przedmiocie powinien być wypełniony statutem, o którym mówi art. 36 ustawy o samorządzie terytorialnym. Rada Gminy uchwaliła takie statuty dla obu sołectw. Oba zawierają identyczny przepis par. 16. Jego ust. 2 mówi m.in., że Rada Gminy może odwołać sołtysa, który nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Przepis ten wiąże Radę i jednocześnie dawał jej podstawę do podjęcia obu spornych uchwał. Niezależnie od tego w skardze podkreślono, że przed uchwaleniem statutu sołectw jego projekt został przedstawiony społeczności wiejskiej, był dyskutowany i został zaakceptowany przez tę społeczność. Uchwała w przedmiocie statutu została w 1990 r. przedstawiona Wojewodzie zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym i wówczas Wojewoda nie podjął żadnych działań przewidzianych w art. 91 ustawy.
W odpowiedzi na skargę wniesiono o jej oddalenie. Na poparcie przesłanek, jakie legły u podstaw rozstrzygnięć nadzorczych, wskazano dwie szczegółowo opisane publikacje, których autorzy wyrażali taki sam pogląd co do wniosków wypływających z art. 36 ust. 2 i art. 35 ustawy o samorządzie terytorialnym. Organ nadzoru zaprzeczył, że uchwała Rady Gminy w sprawie statutu sołectw została mu przedstawiona w 1990 r. Poddał też krytycznej ocenie twierdzenie skarżącej dotyczące celowości powierzenia Radzie Gminy uprawnień do odwołania sołtysa.