Skoro umowa zawarta między stronami spełnia wszelkie przesłanki zarówno z art. 264 Kc, jak też z art. 720 par. 1 Kc, to przypisanie przez organy skarbowe umowie zawartej w trybie art. 264 Kc innej kwalifikacji prawnej /z art. 720 Kc/ bez wykazania pozorności treści oświadczenia woli stron w celu obejścia przepisów prawa podatkowego stanowi dowolną i subiektywną interpretację organów, sprzeczną z zasadą autonomii woli stron stosunków cywilnoprawnych /art. 353[1] Kc/.
Izba Skarbowa w B. decyzją z dnia 4.02.1999 r., wskutek odwołania Stanisława M. utrzymała w mocy decyzję Urzędu Skarbowego w. S. określającą wysokość opłaty skarbowej od umowy pożyczki.
Skargę od powyższej decyzji wywiódł Stanisław M. wnosząc o uchylenie decyzji obydwu instancji.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco: w dniu 16.11.1997 r. między Stanisławem M. a Mirosławem M. została zawarta umowa użytkowania nieprawidłowego, na mocy której Stanisław M. jako właściciel kwoty 30.000 złotych, oddał tę kwotę na okres 16.11.1997 r. - 16.11.2007 r. w użytkowanie bezpłatne Mirosławowi M. /użytkownikowi/. Po upływie okresu użytkowania lub wcześniej użytkownik zobowiązał się do zwrotu powyższej kwoty Stanisławowi M.
Organy skarbowe uznały, iż zawarta umowa jest w istocie umową pożyczki /art. 720 Kc/, a nie użytkowaniem nieprawidłowym /art. 264 Kc/, a zatem podlega opłacie skarbowej.
Organy skarbowe uznały, iż umowa zawarta w dniu 16.11.1997 r. zawiera istotne elementy umowy pożyczki, ponieważ dający pożyczkę zobowiązał się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy do swobodnego rozporządzania i z określonym terminem zwrotu. Zgodnie z art. 65 par. 2 Kc umowę należy badać pod kątem zgodnego zamiaru stron i celu umowy, a nie kierować się jej dosłownym brzmieniem.
Organy skarbowe nie negują faktu, iż przepis art. 264 Kc przewiduje możliwość oddania w użytkowanie pieniędzy. Jednakże tę instytucję użytkowania nieprawidłowego uznają za dość szczególną. Cytując "Prawo rzeczowe" J. Ignatowicza, twierdzą, że intencją ustawodawcy było, w art. 264 Kc, prawne rozwiązanie sytuacji, gdy prawem użytkowania obciążony zostaje zespół składników obejmujący nie tylko rzeczy oznaczone indywidualnie, ale także pieniądze i rzeczy oznaczone co do gatunku - rzeczy zużywalne. Przeniesienie na użytkownika własności tych składników staje się niezbędne w celu właściwego użytkowania rzeczy obciążonej tym prawem.
Skarżący, zarówno w skardze jak i w odwołaniu, podnosił, iż organy skarbowe naruszyły prawo poprzez własną nieprawidłową interpretację i kwalifikację zawartej umowy, która jest przewidziana w art. 264 Kc, a jako taka nie podlega opłacie skarbowej.
W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wnosiła o jej oddalenie powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że umowa pożyczki jest czynnością cywilnoprawną podlegającą opłacie skarbowej na mocy art. 1 pkt 1 ust. 2 lit. "c" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./. Do katalogu czynności cywilnoprawnych, wymienionych enumeratywnie w art. 1 cyt. ustawy, nie zostało zaliczone użytkowanie ani też użytkowanie nieprawidłowe.
Spór między stronami zawężał się z gruntu do tego, czy organy skarbowe miały uzasadnione podstawy, by podważyć zawartą umowę "użytkowania nieprawidłowego" i zakwalifikować ją jako "umowę pożyczki", określając od takiej umowy opłatę skarbową.