Przypisanie przez organy skarbowe umowie zawartej w trybie art. 264 Kc innej kwalifikacji prawnej - według art. 720 Kc, bez wykazania zamiaru obejścia w ten sposób przez stronę przepisów prawa podatkowego stanowi, dowolną interpretację organów, sprzeczną z zasadą autonomii woli stron przy zawieraniu umów /art. 353[1] Kc/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Dariusza P. na decyzję Izby Skarbowej w B. z dnia 4 lutego 1999 r. (...) w przedmiocie określenia wysokości opłaty skarbowej i na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3 oraz 55 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ uchylił zaskarżoną decyzję i zasądził od Izby Skarbowej na rzecz skarżącego szesnaście złotych tytułem zwrotu wpisu sądowego.
Izba Skarbowa w B. decyzją z dnia 4.01.1999 r. (...) po rozpoznaniu odwołania Dariusza P. utrzymała w mocy decyzję Urzędu Skarbowego w S. określającą wysokość opłaty skarbowej od umowy pożyczki.
Skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego na powyższą decyzję złożył Dariusz P., wnosząc o uchylenie decyzji obydwu instancji.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
W dniu 20.11.1997 r. między Dariuszem P. a Mirosławem M. została zawarta umowa użytkowania nieprawidłowego, na mocy której Dariusz P., jako właściciel kwoty 20.000 złotych, oddał tę kwotę na okres od 20.11.1997 r. do 19.11.1999 r. w użytkowanie bezpłatne Mirosławowi M. /użytkownikowi/. Użytkownik zobowiązał się do zwrotu powyższej kwoty Dariuszowi P. po upływie okresu użytkowania lub wcześniej.
Organy skarbowe uznały, iż zawarta umowa jest w istocie umową pożyczki /art. 720 Kc/, a nie użytkowaniem nieprawidłowym /art. 264 Kc/, a zatem podlega opłacie skarbowej na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 lit. "c", art. 1 ust. 2 pkt 2, art. 5 pkt 4, art. 7 ust. 2, art. 10 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./ oraz par. 68 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej /Dz.U. nr 136 poz. 705 ze zm./.
Organy skarbowe uznały, iż umowa zawarta w dniu 20.11.1997 r. zawiera istotne elementy umowy pożyczki, ponieważ: dający pożyczkę zobowiązał się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy do swobodnego rozporządzania i z określonym terminem zwrotu. Zgodnie z art. 65 par. 2 Kc umowę należy badać pod kątem zgodnego zamiaru stron i celu umowy, a nie kierować się jej dosłownym brzmieniem.
Organy skarbowe nie negują faktu, iż przepis art. 264 Kc przewiduje możliwość oddania w użytkowanie pieniędzy. Jednakże tę instytucję użytkowania nieprawidłowego uznają za dość szczególną. Cytując "Prawo rzeczowe" J. Ignatowicza, twierdzą, że intencją ustawodawcy było, w art. 264 Kc, prawne rozwiązanie sytuacji, gdy prawem użytkowania obciążony zostaje zespół składników obejmujący nie tylko rzeczy oznaczone indywidualnie, ale także pieniądze i rzeczy oznaczone co do gatunku - rzeczy zużywalne. Przeniesienie na użytkownika własności tych składników staje się niezbędne w celu właściwego użytkowania rzeczy obciążonej tym prawem.
Skarżący, zarówno w skardze jak i w odwołaniu, podnosił, iż organy skarbowe naruszyły prawo poprzez własną nieprawidłową interpretację i kwalifikację zawartej umowy, która jest przewidziana w art. 264 Kc, a jako taka nie podlega opłacie skarbowej.
W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wnosiła o jej oddalenie powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że umowa pożyczki jest czynnością cywilnoprawną podlegającą opłacie skarbowej na mocy art. 1 pkt 1 ust. 2 lit. "c" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./. Do katalogu czynności cywilnoprawnych, wymienionych enumeratywnie w art. 1 cyt. ustawy, nie zostało zaliczone użytkowanie ani też użytkowanie nieprawidłowe.