Art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414; zm.: Dz.U. 1995 nr 141 poz. 692; Dz.U. 1996 nr 100 poz. 465, nr 106 poz. 496, nr 146 poz. 680; Dz.U. 1997 nr 88 poz. 554, nr 111 poz. 726; Dz.U. 1998 nr 106 poz. 668/ jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu 12 stycznia 1999 r. na rozprawie z udziałem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prokuratora Generalnego pytania prawnego Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie co do zgodności:
art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414; zm.: Dz.U. 1995 nr 141 poz. 692; Dz.U. 1996 nr 100 poz. 465, nr 106 poz. 496, nr 146 poz. 680; Dz.U. 1997 nr 88 poz. 554, nr 111 poz. 726/ z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
orzeka:
I. 1. Skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z 17 listopada 1997 r. /IV SA 1724/96/ wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z następującym pytaniem prawnym: czy przepis art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414 ze zm.; dalej: prawo budowlane/ jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe pytanie prawne wyłoniło się w związku z postępowaniem wszczętym na skutek skargi Sławomira A. na decyzję Wojewody S. z 11 września 1995 r. nakazującą rozbiórkę części tarasu.
W uzasadnieniu pytania prawnego NSA powołał liczne fragmenty uzasadnienia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 1996 r. /K 9/95 - OTK ZU 1996 nr 1 poz. 2/. Zarzut niekonstytucyjności dotyczył wówczas art. 103 ust. 1 i 2 w związku z art. 48 prawa budowlanego.
NSA wskazał, że konieczne jest przede wszystkim rozważenie zgodności zakwestionowanego przepisu z zasadą demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP, a w szczególności z wynikającą z niej zasadą proporcjonalności. Definiując zasadę proporcjonalności skład orzekający NSA odwołał się do wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego /K 11/94 - OTK 1995 cz. I poz. 12; K 10/95 - OTK ZU 1995 nr 2 poz. 10/ oraz literatury przedmiotu. Zwrócił uwagę, że z zasady tej wypływa: po pierwsze - przyjmowanie danej regulacji tylko wówczas, gdy jest to niezbędne dla ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana, po drugie - kształtowanie danej regulacji w sposób zapewniający osiągnięcie zamierzonych skutków i po trzecie - zachowanie proporcji między efektami wprowadzonej regulacji a ciężarami lub niedogodnościami wynikającymi z niej dla obywateli. Zasada ta nakazuje wybierać spośród możliwych środki skuteczne, a zarazem najmniej uciążliwe dla podmiotów, wobec których mają być zastosowane, lub dolegliwe w stopniu nie większym niż jest to niezbędne dla osiągnięcia założonego celu. Rozwiązanie zastosowane w art. 48 prawa budowlanego, zdaniem składu orzekającego NSA, narusza opisaną zasadę. Nie można bowiem uznać, że cel, którym jest likwidacja samowoli budowlanej i zaprowadzenie ładu przestrzennego powinien być osiągnięty przez zastosowanie tak drastycznych środków, jak bezwzględne orzekanie o nakazie rozbiórki obiektu /lub jego części/ zrealizowanego bez uzyskania formalnej akceptacji właściwego organu, jeżeli weźmie się pod uwagę następujące okoliczności:
- stan świadomości społecznej dotyczący znajomości uregulowań prawa budowlanego, określających jakiego rodzaju roboty budowlane wymagają decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i pozwolenia na budowę;
- dużą liczbę spraw dotyczących nakazu rozbiórki obiektów budowlanych /lub ich części/, które w świetle ustawy - Prawo budowlane z dnia 24 października 1974 r. mogłyby zostać zalegalizowane, a które obecnie muszą być rozebrane tylko po to, aby w tym samym miejscu i w identycznym kształcie mogły powstać na podstawie pozwolenia na budowę;