Ustanowienie przymusowego zarządu państwowego nad prywatnym przedsiębiorstwem na podstawie przepisów dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego /Dz.Pr.P.P. nr 21 poz. 67 ze zm./ wymagało ustalenia, iż przedsiębiorstwo z przyczyn obiektywnych było zagrożone bezruchem lub, iż znajdowało się w stanie bezruchu oraz istniał rzeczywisty interes Państwa w utrzymaniu przedsiębiorstwa w ruchu. Obie te przesłanki musiały występować łącznie.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Zbigniew Rausz, Sędziowie NSA Alicja Plucińska - Filipowicz (spr.), Leszek Włoskiewicz, Protokolant Edyta Pawlak, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2004 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej syndyka masy upadłości Fabryki "T." w P. od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2003 r. sygn. akt IV SA 152/02 w sprawie ze skargi Syndyka masy upadłości Fabryki "T." w P. na decyzję Ministra Gospodarki z dnia 19 grudnia 2001 r. (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności zarządzenia o ustanowieniu zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem oraz orzeczenia stwierdzającego przejęcie na własność Państwa przedsiębiorstwa 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, 2. zasądza od Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej na rzecz syndyka masy upadłości Fabryki "T." w P. kwotę 500 /pięćset/ zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Syndyk masy upadłości Fabryki "T." w P. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2003 r. IV SA 152/02 oddalającego skargę Fabryki "T." w P. od decyzji Ministra Gospodarki z dnia 19 grudnia 2001 r. (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczeń administracyjnych.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd przedstawiając przebieg postępowania administracyjnego w sprawie wskazał, iż Minister Gospodarki decyzją z dnia 19 grudnia 2001 r. wydaną w trybie art. 127 par. 3 Kpa na wniosek skarżącej Fabryki "T." w P. utrzymał w mocy własną decyzję z dnia 20 lipca 2001 r. o stwierdzeniu nieważności:
1/ zarządzenia Prezesa Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości z dnia 13 marca 1951 r. w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "B. - Fabryka Stalowych Narzędzi w P. ul. S. 43",
2/ orzeczenia Przewodniczącego Drobnej Wytwórczości z dnia 30 listopada 1959 r. "w sprawie stwierdzenia przejścia na własność Państwa" przedsiębiorstwa, o którym mowa w pkt 1.
Minister podał, iż wydał decyzję "po uwzględnieniu zaleceń Naczelnego Sądu Administracyjnego" zawartych w wyroku z dnia 10 października 2000 r. uchylającym poprzednią decyzję tego organu z dnia 20 grudnia 1999 r. Sąd w powyższym wyroku zalecił zbadanie stanu zadłużenia przedmiotowego przedsiębiorstwa w kontekście przesłanki stanu zagrożenia bezruchem, stanowiącej jedną z podstaw ustanowienia nad nim przymusowego zarządu państwowego, wyjaśnienie związku wystąpienia tej przesłanki ze zgłoszonym przez współwłaścicieli wnioskiem z dnia 9 stycznia 1951 r. i zastosowaniem w stosunku do przedsiębiorstwa przepisów dekretu z dnia 28 stycznia 1947 r. o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych, a nadto zbadanie czy wystąpiła przesłanka dotycząca interesu Państwa w ustanowieniu zarządu państwowego nad tym przedsiębiorstwem.
Na podstawie zgromadzonych materiałów Minister Gospodarki ustalił następujący stan faktyczny:
Przedmiotowe przedsiębiorstwo było spółką jawną zapisaną w rejestrze handlowym Sądu Grodzkiego w P. pod Nr L(...). Wytwarzało noże do maszyn rolniczych, przemysłowych i inne noże ręczne.
Objęcie przedsiębiorstwa zarządzeniem Prezesa Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości z dnia 13 marca 1951 r. nastąpiło na podstawie przepisów dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego /Dz.U. nr 21 poz. 67/.
Przymusowy zarząd mógł być ustanowiony nad przedsiębiorstwem pozostającym w bezruchu lub zagrożonym bezruchem, jeżeli uruchomienie lub utrzymanie w ruchu przedsiębiorstwa leżało w interesie Państwa.
Przedmiotowe przedsiębiorstwo w dniu wydania kwestionowanego zarządzenia o ustanowieniu nad nim przymusowego zarządu państwowego było czynne, zatrudniało ponad 30 pracowników i posiadało maszyny, urządzenia i narzędzia wymagane do prowadzenia produkcji.
W ocenie orzekającego w postępowaniu nieważnościowym organu okoliczności te świadczą, iż przedsiębiorstwo przed ustanowieniem przymusowego zarządu państwowego nie tylko było czynne ale również nie było zagrożone bezruchem. Wprawdzie w latach 1945-1950 miało znaczne zadłużenie, powstałe na tle wymierzanych domiarów, /podatków od nieruchomości, miejskiego, lokalowego i obrotowego/, jednak organ odwoławczy uznał zasadność odwołań od decyzji w sprawie wymiaru podatków. W wyroku Sądu cytuje się w ślad za zaskarżoną decyzją naczelnego organu administracji państwowej kwotowe rozliczenia podatków wymierzanych przedsiębiorstwu oraz wynikające stąd zadłużenia, jak też stanowisko organu, który stwierdził, że polityka podatkowa stanowiła "jeden z mechanizmów nastawionych na wymuszanie unieruchomienia zakładu." Podkreślono przy tym, że żaden z wierzycieli nie złożył wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego ani układowego. Do czasu objęcia przedsiębiorstwa przymusowym zarządem państwowym nie przerwano pracy ani na jeden dzień. We wniosku z dnia 9 stycznia 1951 r. "o przejęciu przedsiębiorstwa pod zarząd państwowy" właściciele przedsiębiorstwa podnieśli, że zapasy surowców są znaczne i możliwości produkcyjne mogą być zwiększone w przypadku zamówień sektora państwowego. Przyznali, że mają trudności finansowe jednak nie zaprzestali działalności, a wniosek uzasadnili koniecznością uniknięcia redukcji zatrudnienia i przestojów w pracy.