Wniosek Prezesa NSA i Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:~1/ art. 24b par. 1 ustawy - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ z art. 2 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,~2/ art. 14 par. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 78 i art. 93 ust. 2 Konstytucji,~3/ art. 18 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ w brzmieniu zmienionym ustawą o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw /Dz.U. nr 169 poz. 1387/ z art. 2 Konstytucji,~4/ art. 59 ustawy powołanej w punkcie 3 z art. 32 ust. 1 Konstytucji,~orzeka: 1. Art. 14 par. 2 ustawy - Ordynacja podatkowa /Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 i nr 160 poz. 1083, 1998 nr 106 poz. 668, 1999 nr 11 poz. 95 i nr 92 poz. 1062, 2000 nr 94 poz. 1037, nr 116 poz. 1216, nr 120 poz. 1268 i nr 122 poz. 1315, 2001 nr 16 poz. 166, nr 39 poz. 459, nr 42 poz. 475, nr 110 poz. 1189, nr 125 poz. 1368 i nr 130 poz. 1452, 2002 nr 89 poz. 804, nr 113 poz. 984, nr 153 poz. 1271 i nr 169 poz. 1387, 2003 nr 130 poz. 1188, nr 137 poz. 1302 nr 170 poz. 1660 i nr 228 poz. 2255 i 2256 oraz 2004 nr 29 poz. 257, nr 64 poz. 593, nr 68 poz. 623 i nr 91 poz. 868/ w części stanowiącej, że interpretacje ministra właściwego do spraw finansów publicznych wiążą organy podatkowe i organy kontroli skarbowej, jest niezgodny z art. 78 oraz art. 93 ust. 2 zdanie 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.~2. Art. 24b par. 1 ustawy powołanej w pkt 1 jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 217 Konstytucji.~Ponadto
Tezy

1. Kontrola poprawności wykładni dokonanej przez organ I instancji jest z kolei jednym z najważniejszych elementów merytorycznej kontroli rozstrzygnięcia przeprowadzanej przez organ odwoławczy. Tymczasem związanie wszystkich /a więc zarówno I jak i II instancji/ organów podatkowych i organów kontroli skarbowej interpretacją urzędową sprowadza kontrolę instancyjną do działań formalnych, polegających właściwie jedynie na potwierdzeniu prawidłowości zastosowania się przez organ I instancji do wskazań zawartych w interpretacji Ministra Finansów.

2. Sytuacje regulowane art. 24b par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ pozostają bowiem zgodne z prawem, nie można wobec nich formułować zarzutu naruszenia jakiejkolwiek normy o charakterze iuris cogentis.

Sentencja

Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu, z udziałem wnioskodawców oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie, wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:

1/ art. 24b par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ z art. 2 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2/ art. 14 par. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 78 i art. 93 ust. 2 Konstytucji,

3/ art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ w brzmieniu zmienionym ustawą z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw /Dz.U. nr 169 poz. 1387/ z art. 2 Konstytucji,

4/ art. 59 ustawy powołanej w punkcie 3 z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

orzeka: 1. Art. 14 par. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 i nr 160 poz. 1083, 1998 nr 106 poz. 668, 1999 nr 11 poz. 95 i nr 92 poz. 1062, 2000 nr 94 poz. 1037, nr 116 poz. 1216, nr 120 poz. 1268 i nr 122 poz. 1315, 2001 nr 16 poz. 166, nr 39 poz. 459, nr 42 poz. 475, nr 110 poz. 1189, nr 125 poz. 1368 i nr 130 poz. 1452, 2002 nr 89 poz. 804, nr 113 poz. 984, nr 153 poz. 1271 i nr 169 poz. 1387, 2003 nr 130 poz. 1188, nr 137 poz. 1302 nr 170 poz. 1660 i nr 228 poz. 2255 i 2256 oraz 2004 nr 29 poz. 257, nr 64 poz. 593, nr 68 poz. 623 i nr 91 poz. 868/ w części stanowiącej, że interpretacje ministra właściwego do spraw finansów publicznych wiążą organy podatkowe i organy kontroli skarbowej, jest niezgodny z art. 78 oraz art. 93 ust. 2 zdanie 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Art. 24b par. 1 ustawy powołanej w pkt 1 jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 217 Konstytucji.

Ponadto postanawia:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym /Dz.U. nr 102 poz. 643, 2000 nr 48 poz. 552 i nr 53 poz. 638 oraz 2001 nr 98 poz. 1070/ umorzyć postępowanie w zakresie badania art. 18 ust. 2 oraz art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. 1995 nr 74 poz. 368 i nr 104 poz. 515, 1997 nr 75 poz. 471, nr 106 poz. 679, nr 114 poz. 739 i nr 144 poz. 971, 1998 nr 2 poz. 5 i nr 162 poz. 1126, 1999 nr 75 poz. 853, 2000 nr 48 poz. 552, nr 60 poz. 704 i nr 91 poz. 1008, 2001 nr 49 poz. 508 i 509, nr 98 poz. 1070 i nr 101 poz. 1113, 2002 nr 113 poz. 984, nr 141 poz. 1177 i nr 169 poz. 1387/ w brzmieniu zmienionym ustawą z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw /Dz.U. nr 169 poz. 1387/ wobec utraty przez te przepisy mocy obowiązującej przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Uzasadnienie strona 1/12

I. 1. W dniu 17 lutego 2003 r., Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócili się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie, że:

1/ art. 24b par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ nadając organom podatkowym i organom kontroli skarbowej, przy rozstrzyganiu sprawy podatkowej prawo do pominięcia skutków czynności prawnych, z dokonania których może dla podatnika płynąć korzyść w postaci obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego, podwyższenia nadpłaty lub zwrotu podatku - narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP oraz narusza zasadę wolności działalności gospodarczej wyrażającej się w wolności układania swoich stosunków cywilnoprawnych, tj. art. 22 Konstytucji RP;

2/ art. 14 par. 2 ustawy - Ordynacja podatkowa narusza prawo uczestników postępowania podatkowego do merytorycznego rozpoznania decyzji podatkowych w dwóch instancjach, tj. art. 78 oraz art. 93 ust. 2 Konstytucji RP;

3/ art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ w brzmieniu zmienionym ustawą z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie innych ustaw /Dz.U. nr 169 poz. 1387/, w tej części, w której stanowi, że Sąd udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawiane do rozstrzygnięcia przez izbę skarbową oraz ministra właściwego do spraw finansów publicznych - narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego przez to, że nie określa przesłanek oraz trybu wystąpienia z pytaniem prawnym, co jest sprzeczne z zasadą poprawnej legislacji tj. z art. 2 Konstytucji RP;

4/ art. 59 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w brzmieniu zmienionym ustawą z 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie innych ustaw, w tej części, w której stanowi, że w postępowaniu przed NSA w sprawach z zakresu prawa podatkowego stosuje się art. 122 ustawy - Ordynacja podatkowa, co przy uwzględnieniu, że w innych kategoriach spraw Sąd stosuje odpowiednio art. 7 kodeksu postępowania administracyjnego - narusza zasadę równości wobec prawa tj. art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Uzasadniając zarzut postawiony w pkt 1/ wnioskodawcy wskazali, że na podstawie zakwestionowanego przepisu ordynacji podatkowej zarzut "obejścia prawa" może być postawiony wszelkim czynnościom prawnym, które zmierzają do legalnego obniżenia zobowiązania podatkowego. To zaś, dla każdego podatnika stanowi istotę optymalizacji podatkowej. Wprowadzenie do systemu prawnego normy wyrażonej w art. 24b par. 1 ordynacji podatkowej prowadzi do niepewności prawa odnośnie tego, czy ważne czynności prawne dokonane przez podatnika nie zostaną przez organy podatkowe uznane za działania zmierzające do zmniejszenia opodatkowania. W ocenie wnioskodawców, stanowienie takiego prawa godzi w zasadę pewności prawa wyrażoną w art. 2 Konstytucji, która oznacza przewidywalność i obliczalność rozstrzygnięć organów władzy publicznej. Podkreślając znaczenie, jakie w obrocie gospodarczym mają zobowiązania umowne, autorzy wniosku podkreślają, że dla ograniczenia swobody kontraktowania musi istnieć wyraźna podstawa ustawowa. Za jej ustanowieniem przemawiać winien jednak wzgląd na ważny interes publiczny, którego nie należy utożsamiać z interesem fiskalnym państwa. Skoro zaś sam ustawodawca - poprzez zróżnicowanie opodatkowania - stymuluje zachowania podatników do podejmowania określonych działań, to organy podatkowe nie mogą mieć możliwości dyskredytowania takich działań w drodze decyzji administracyjnych. Wnioskodawcy zwracają ponadto uwagę, że zaskarżony przepis odrywa się od zasad ustanowionych przez prawo cywilne, zgodnie z którymi istotne jest stwierdzenie, czy dana czynność prawna była sprzeczna z ustawą /art. 58 Kc/, bądź też czy była ona oświadczeniem woli złożonym dla pozoru /art. 83 Kc/. Ich zdaniem, żadna czynność legalna i niezakwestionowana, w tym również taka, której skutkiem jest zmniejszenie, a nawet uniknięcie opodatkowania, nie może być uznana za nieważną z tej przyczyny, że "miała na celu obejście ustawy podatkowej". Jest to konsekwencja braku w ustawie normy zakazującej osiągnięcie określonego skutku podatkowego.

Strona 1/12