Sprawa ze skargi na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Małaszewska-Litwiniec, Sędziowie sędzia WSA Alina Balicka, asesor WSA Paweł Dańczak (spr.), Protokolant ref. staż. Natalia Berkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lutego 2020 r. sprawy ze skargi T.M. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] października 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia oddala skargę.

Inne orzeczenia o symbolu:
6293 Przejęcie gospodarstw rolnych
Inne orzeczenia z hasłem:
Reforma rolna
Inne orzeczenia sądu:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Inne orzeczenia ze skargą na:
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Uzasadnienie strona 1/4

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie decyzją z [...] października 2019 r. nr [...] Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchylił decyzję Wojewody [...] z [...] sierpnia 2016 r. nr [...] w części, w której odmawiała stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w [...] z [...] września 1954 r. nr [...] w odniesieniu do udziału w 1/5 części w dawnej parceli gruntowej nr [...] w gminie katastralnej [...] i w tym zakresie umorzył postępowanie przez organem I instancji oraz utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję w pozostałym zakresie.

Stan niniejszej sprawy przedstawiał się następująco.

Wojewoda [...], działając na podstawie art. 156 § 1 pkt 2, art. 157 § 1 i art. 158 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 23), po rozpatrzeniu wniosku T. M. [...] lutego 2008 r., decyzją z [...] sierpnia 2016 r. nr [...] odmówił stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w [...] z [...] września 1954 r. nr [...](dalej "orzeczenia z 1954 r.) w części dotyczącej przejęcia na własność Państwa parcel gruntowych nr [...], [...] i udziału (w 1/5 cz.) w parceli nr [...], obecnie oznaczonych jako działki nr [...], [...], [...], [...], [...], objętych księgą wieczystą nr [...], położonych w miejscowości [...], gm. [...], powiat [...].

Odwołanie od tej decyzji złożyła T. M..

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzja [...] października 2019 r. nr [...] uchylił zaskarżoną decyzję Wojewody [...] z [...] sierpnia 2016 r. nr [...] w części, w której odmawiała stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w [...] z [...] września 1954 r. nr [...] w odniesieniu do udziału w 1/5 części w dawnej parceli gruntowej nr [...] w gminie katastralnej [...] i w tym zakresie umorzył postępowanie przez organem I instancji oraz utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję w pozostałym zakresie. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że aktem notarialnym sporządzonym [...] sierpnia 1930 r. przed W. W., notariuszem w [...], M. R., właściciel nieruchomości objętej Iwh [...] księgi gruntowej gminy katastralnej [...], sprzedał M. F., rolnikowi zamieszkałemu w [...], całe parcele gruntowe [...] i [...] o łącznym obszarze 9 morgów 4 sążni kwadratowych i niewydzieloną 1/5 część parceli gruntowej [...] o obszarze [...] sążni kwadratowych. Dla parcel gruntowych [...] i [...] utworzono nowe ciało hipoteczne - Iwh [...] księgi gruntowej gminy katastralnej [...] (okręg sądowy [...]), gdzie na karcie B wpisano jako właściciela M. F., co wynika ze znajdującego się w aktach sprawy wyciągu hipotecznego z 1931 r. Minister wskazał jednak, że dawnej księgi wieczystej nie udało się odnaleźć, co potwierdzają pisma Archiwum Państwowego w [...] z 6 maja 2016 r. i 3 czerwca 2019 r. oraz pismo Sądu Rejonowego w [...] z [...] marca 2019 r. Arkusz posiadłości gruntowej Iwh [...] podaje, że parcele [...] i [...] stanowiły lasy i zajmowały łączną powierzchnię 5,2692 ha. Spadek po M. F., zmarłym 15 stycznia 1960 r., nabył w całości syn J. F.(postanowienie Sądu Rejonowego w [...] z [...] maja 2009 r., [...]). Spadek po J. F., zmarłym 11 maja 1994 r., nabyła w całości córka T.M. (postanowienie Sądu Rejonowego w [...] z [...] listopada 1994 r., [...]). Minister wyjaśnił, że z pisma Urzędu Wojewódzkiego w [...] z [...] listopada 1998 r. wynika, że w stanie katastralnym parcela gruntowa nr [...] nie została podzielona na parcele, które wymienione są w akcie notarialnym. W latach sześćdziesiątych XX wieku podczas zakładania ewidencji gruntów cala parcela nr [...] wraz z innymi parcelami leśnymi została zniesiona do działki ewidencyjnej nr [...]. Po scaleniu gruntów została oznaczona jako działka nr [...] o powierzchni 144,88 ha w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego. Obecnie działki nr [...] z obrębu [...], gm. [...], powiat [...], zapisane są w księdze wieczystej [...] jako własność Skarbu Państwa w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo [...]. Minister wskazał, że T. M. wywodzi swój interes prawny ze spadkobrania po M. F., który został wpisany w lwh [...] jako właściciel parcel nr [...] i [...]. Minister podkreślił przy tym, że nie ma dokumentu, z którego wynikałoby, że M. F. został ujawniony jako właściciel w odniesieniu do części parceli [...], którą miał również nabyć (w udziale 1/5 części) na podstawie aktu notarialnego z [...] sierpnia 1930 r. Tymczasem w dacie zawierania umowy sprzedaży nieruchomość położona była na obszarze byłego zaboru austriackiego, gdzie kwestię przeniesienia własności nieruchomości regulował § 431 Kodeksu cywilnego austriackiego (ABGB), który stanowił: "Celem przeniesienia własności rzeczy nieruchomej, musi nastąpić wpis aktu nabycia do przeznaczonych na to ksiąg publicznych. Wpis ten nazywa się wpisem hipotecznym (intabulacją)". Regulacja ta została również powtórzona w § 4 powszechnej ustawy o księgach gruntowych z 25 lipca 1871 r. Minister wyjaśnił, że przepisy te zostały uchylone na podstawie dekretu z 11 października 1946 r. Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych. Zgodnie z art. XXX dekretu z 1946 r., dokonane przed wejściem w życie prawa rzeczowego czynności prawne, mające za przedmiot przeniesienie, obciążenie, zmianę treści lub pierwszeństwa albo zniesienie praw rzeczowych, są skuteczne, jeżeli odpowiadają przepisom dotychczasowym. Natomiast współczesne orzecznictwo potwierdza, że pod rządami prawa austriackiego wpis do księgi wieczystej miał charakter konstytutywny. W ocenie Ministra, skoro M. F. nie został ujawniony jako właściciel dawnej parceli nr [...] w wykazie hipotecznym, to nie można uznać, że nabył skutecznie tę nieruchomość, a zatem T.M. nie miała podstaw, aby ubiegać się o stwierdzenie nieważności kwestionowanego orzeczenia w części dotyczącej tej parceli. Ustalenie braku interesu prawnego po jej stronie powoduje, że postępowanie w tym zakresie pozbawione było elementu podmiotowego, a więc jednej z konstytutywnych cech sprawy administracyjnej, i nie mogło się dalej toczyć. Stąd należało uchylić zaskarżoną decyzję w części, w jakiej dotyczyła parceli nr [...], i w tym zakresie umorzyć postępowanie I instancji. W dalszej części uzasadnienia Minister wskazał, że podstawą wydania orzeczenia z 1954 r. były przepisy dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR, a także dekret z [...] lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa [...], [...], [...] i [...]. Orzeczenia w tych sprawach wydawały powiatowe władze administracji ogólnej, którymi w 1954 r. były prezydia powiatowych rad narodowych. W przypadku dekretu z 5 września 1947 r. orzeczenia dotyczyły ustalenia, że mienie przeszło na własność Państwa z mocy samego prawa, a w przypadku dekretu z [...] lipca 1949 r. - przejęcia nieruchomości na własność Państwa. Minister odwołał się również do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie 27 stycznia 2010 r., sygn. akt II SA/Rz 901/09. Minister wskazał, że skoro w skład działki nr [...] weszła dawna parcela [...], to uznać należało, że parcele należące do M. F., tj. [...] zostały objęte kontrolowanym orzeczeniem. T. M. miała więc interes prawny do żądania oceny legalności orzeczenia z 1954 r. w zakresie tych dwóch parcel. Minister wyjaśnił, że ocenie podlegało przede wszystkim spełnienie przesłanek z art. 1 ust. 1 dekretu z 1949 r., tj. kwestia ziemskiego charakteru nieruchomości, jej położenie w pasie granicznym, a także pozostawanie nieruchomości w faktycznym władaniu właścicieli. Zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 23 grudnia 1927 r. o granicach Państwa, pas graniczny obejmuje cały obszar powiatów przylegających do granicy Państwa, łącznie z powiatami miejskimi położonymi na tym obszarze. Minister wskazał natomiast, że miejscowość [..] położona była w województwie [...] w powiecie [...], który po II wojnie światowej przylegał do granicy z ZSRR. Nieruchomość M. F. znajdowała się w pasie granicznym województwa [...], czyli na obszarze, na którym możliwe było zastosowanie dekretu z 1949 r. Ponadto, w akcie notarialnym z 1930 r., jak i w powojennych księgach meldunkowych, M. F. został opisany jako rolnik. Akt notarialny przewidywał nadanie mu służebności przechodu, przejazdu i przegonu bydła przez parcelę nr [...]. Dowód ubezpieczeniowy z 4 sierpnia 1936 r. wystawiony przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych wymieniał następujące budowlę: dom, stajnię i szopę. Na rolniczy charakter nieruchomości wskazywał w swoim oświadczeniu także J. S., który podał, że w rejonie domu, w którym mieszkał M. F., było około 9 gospodarstw. Teren, na którym mieszkał M. F. i jego sąsiedzi, był terenem użytkowanym rolniczo, według protokołu z 14 lutego 2013 r. Nadleśnictwo [...] w piśmie z 25 lipca 2016 r. poinformowało, że według stanu z 1952 r. parcele nie zostały wykazane jako grunty Nadleśnictwa [...], a według stanu na 1965 r. w orientacyjnym obszarze lokalizacji parcel wiek drzewostanu został podany na 20 lat (sukcesja naturalna), co stanowi dowód, że nieruchomość była użytkowana jako grunt rolny. W ocenie Ministra, pozwala to przyjąć, że nieruchomość była lub mogła być wykorzystana do produkcji rolnej, a zatem stanowiła nieruchomość ziemską. W wykazie hipotecznym i arkuszu posiadłości gruntowej parcele były oznaczone jako las, jednak taka kwalifikacja nieruchomości stoi w sprzeczności ze zgromadzonym materiałem dowodowym, z którego wynika niezbicie, że była użytkowana rolniczo. Następnie Minister wyjaśnił, że M. F. wraz z rodziną w czasie II wojny światowej został przesiedlony do ZSRR, a po 1945 r. nie powrócił do [...], lecz osiedlił się na Ziemiach Odzyskanych, co znajduje potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. J. S. podał, że ani M. F., ani jego syn J., od momentu wywózki do ZSRR nie mieszkali w [...]. Nie mieszkali tam również po zakończeniu wojny. Budynki M. F. po jego wywózce do ZSRR zajął pan S.. W 1948 r. budynki były spalone. T. M. przedstawiła zaświadczenia wystawione w 1977 r. przez radzieckie archiwa potwierdzające, że J. F. pracował w latach 1940-1941 i 1943-1946 w obwodach tałdykurgańskim i swierdłowskim w ZSRR. W księgach meldunkowych miejscowości [...] zapisano, że M. F. przybył na zamieszkanie do tej miejscowości 26 kwietnia 1946 r., a poprzednim miejscem zamieszkania była "[...]" w ZSRR. W księdze meldunkowej figurują także J. F. oraz jego żona K. F., którzy przybyli na zamieszkanie 1 maja 1946 r. i 15 maja 1947 r., a poprzednim miejscem ich zamieszkania był Kazachstan. Pozostałe dokumenty potwierdzają, że M. F. nie powrócił do [...] i do końca życia mieszkał na [...]. W piśmie z 17 maja 1951 r. skierowanym do Sądu Powiatowego w [...] jako miejsce zamieszkania wskazał miejscowość [...]. Natomiast w postanowieniu spadkowym z [...] maja 2009 r. podano, że M.F. zmarł 15 stycznia 1960 r. w miejscowości [...] w województwie [...], która była ostatnim miejscem jego zamieszkania. Zdaniem Ministra, nieruchomość nie znajdowała się w faktycznym władaniu właściciela, co pozwalało zastosować w stosunku do niej art. 1 ust. 1 dekretu z 1949 r. Orzeczenie z 1954 r. nie zostało doręczone M. F.. Egzemplarze orzeczenia zostały przekazane Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...] z prośbą o spowodowanie ogłoszenia w dzienniku wojewódzkim, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z [...] w celu ogłoszenia na tablicy ogłoszeń oraz Prezydium Gminnej Rady Narodowej w [...] w celu umieszczenia na tablicy ogłoszeń urzędowych "w gminie i gromadzie [...] przy dostarczeniu dowodu ogłoszenia". Informacja o wydaniu orzeczenia wraz z pouczeniem o możliwości wniesienia odwołania została zamieszczona w "Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...]" z [...] lutego 1955 r., co pozostawało w zgodzie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 16 września 1950 r. w sprawie sposobu określenia przejmowanych na własność Państwa nieruchomości ziemskich w razie, gdy ich granice zostały zatarte, oraz trybu postępowania w przypadku, gdy właściciel nieruchomości jest nieznany. T. M. zakwestionowała zastosowanie jednak takiego trybu, wskazując, że M. F. nie był nieznany, a Prezydium w [...] mogło z łatwością ustalić jego adres zameldowania (zamieszkania) i zapewnić mu udział w postępowaniu. Minister wyjaśnił, że specyfika spraw objętych dekretem z [....] lipca 1949 r., który przewidywał przejęcie nieruchomości od osób niewładających nimi, zamieszkujących najczęściej w innej części kraju, uzasadniała wprowadzenie tej instytucji także i w tego typu sprawach, co znalazło swój wyraz w treści rozporządzenia z 1950 r. Minister wskazał, że zgodnie z zasadą trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych ocenianemu orzeczeniu z 1954 r. przysługuje domniemanie legalności, co oznacza, że może być unieważnione jedynie w razie bezspornego i niewątpliwego ustalenia, że stanowi zaprzeczenie obowiązującego wówczas stanu prawnego. W ocenie Ministra, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie sposób dziś jednoznacznie ustalić, czy M. F. rzeczywiście był dla Prezydium w [...] osobą nieznaną z miejsca pobytu, a jeśli tak, to czy organ podejmował próby ustalenia jego adresu i czy mogły być one skuteczne. Nie ma więc podstaw do podważenia legalności ocenianego orzeczenia, tym bardziej że okoliczności sprawy (osiedlenie się właściciela osiem lat wcześniej na drugim końcu kraju w okresie powojennego chaosu i wzmożonych ruchów migracyjnych; brak powszechnego systemu ewidencji ludności) pozwalają przypuszczać, że właściciel rzeczywiście był dla organu osobą nieznaną. T. M. stanęła również na stanowisku, że kontrolowane orzeczenie z 1954 r. rażąco narusza przepisy dekretu z 1949 r. oraz art. 75 ust. 1 rozporządzenia z 22 marca 1928 r., poprzez nieokreślenie przedmiotu przejęcia i wskazanie tylko ogólnej powierzchni przejmowanych gruntów bez opisu konkretnych działek. W wyroku WSA w Rzeszowie z 27 stycznia 2010 r. wskazano, że opis przejętego mienia był wystarczający, skoro kilkanaście lat później organ nie miał problemu z identyfikacją przejętego gruntu i w zaświadczeniu z 1969 r. wskazało m.in. działkę nr [...], w której skład weszła parcela [...], jako objętą orzeczeniem z 1954 r. Minister nie podzielił stanowiska, że nieprecyzyjne określenie przedmiotu przejęcia oznacza rażące naruszenie prawa., ponieważ żaden przepis nie nakazywał, aby nieruchomość została zidentyfikowana w określony sposób, nie ma więc niebudzącej wątpliwości normy prawnej, której naruszenie można byłoby zakwalifikować jako rażące. Ponadto, przepisy dekretu z 1949 r. pokazują, że bliższe określenie przejmowanej nieruchomości mogło nastąpić dopiero w kolejnym akcie administracyjnym, jakim było orzeczenie o szacunku nieruchomości w celu zaliczenia jej wartości lub wartości udziału w tej nieruchomości na poczet należności za gospodarstwo (działkę) lub mienie nierolnicze.

Strona 1/4
Inne orzeczenia o symbolu:
6293 Przejęcie gospodarstw rolnych
Inne orzeczenia z hasłem:
Reforma rolna
Inne orzeczenia sądu:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Inne orzeczenia ze skargą na:
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi