1. W rozumieniu art. 64 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 22 poz. 99 ze zm./ przeciętny koszt wybudowania domu jednorodzinnego obejmuje rzeczywiste koszty budowy takiego obiektu w dniu wydania decyzji ustalającej odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość.
2. Użyte w art. 64 powyższej ustawy sformułowanie "organy ustalają" oznacza, że w przepisie tym chodzi nie o ustalenie jednorazowe, lecz o czynność powtarzającą się w miarę zmiany okoliczności rzutujących na wysokość kosztów budowy domu jednorodzinnego.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Jana R., Zofii S., Bolesława R. i Anny R. na decyzję Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu m. Łodzi z dnia 23 maja 1988 r. w przedmiocie wywłaszczenia nieruchomości i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 1 i 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Dzielnicowego, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu m. Łodzi kwotę złotych dwanaście tysięcy tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżących.
Decyzją z dnia 30 stycznia 1988 r. Kierownik Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Dzielnicowego w Ł. orzekł o wywłaszczeniu nieruchomości o powierzchni 545 m2, położonej w Ł. przy ul. nr 26, stanowiącej współwłasność Jana R., Zofii S., Bolesława R., Anny R. i J. A. R., za odszkodowaniem w wysokości 4.965.991 zł, przyznanym współwłaścicielom w wysokości odpowiedniej do udziału we współwłasności, płatnym w dwóch ratach: I rata w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji, II rata - po upływie roku od wypłaty pierwszej raty. Z uzasadnienia tej decyzji wynika, że dnia 14 sierpnia 1987 r. wszczęto postępowanie wywłaszczeniowe powyższej nieruchomości z przeznaczeniem pod budowę osiedla mieszkaniowego "Ch.". Odszkodowanie za grunt ustalono na podstawie art. 59 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 22 poz. 99/ i uchwały Rady Narodowej m. Łodzi z dnia 30 grudnia 1985 r. Stawkę za grunt przyjęto w wysokości 1054 za m2. Wartość naniesień budowlanych oszacowano na podstawie art. 63 i art. 64 tej ustawy, zgodnie z kosztami odtworzenia domu, pomniejszonymi o stopień jego zużycia. Rośliny wyceniono zgodnie z art. 62 tej ustawy według kosztów założenia i pielęgnacji do czasu pierwszych plonów.
Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu m. Łodzi decyzją nr G.III.8221/2/12/88 z dnia 23 maja 1988 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji w zakresie wywłaszczenia, zmienił ją w części dotyczącej odszkodowania, podwyższając je do 6.176.243 /to jest 5.000.000 zł za naniesienia budowlane, 1.090.000 zł za grunt, licząc po 2.000 zł za m2, i 86.243 za naniesienia roślinne/ i przyznając je współwłaścicielom w wysokości odpowiedniej do wielkości udziałów we współwłasności, płatne w trzech ratach: I rata w ciągu 30 dni od daty doręczenia decyzji, II rata - po upływie roku od wypłacenia pierwszej raty i III rata - po upływie roku od wypłacenia raty drugiej. Uzasadnienie decyzji organu stopnia wojewódzkiego zawiera stwierdzenie, że w toku postępowania odwoławczego biegły podwyższył odszkodowanie za naniesienia budowlane, ale zmienił kwalifikacje budynku mieszkalnego, uznając go za jeden budynek wielomieszkaniowy, a nie za dwa domy jednorodzinne. Dlatego też zgodnie z art. 63 ust. 3 ustawy odszkodowanie za wszystkie budowle sprowadzono do kosztów budowy domu jednorodzinnego. Taki koszt - według zarządzenia Prezydenta m. Łodzi z dnia 8 listopada 1985 r. - wynosi 500.000 zł. Odszkodowanie za grunt wyposażony jedynie w linię energetyczną i wodociągową ustalono według art. 59 powyższej ustawy, powołanej wyżej uchwały Rady Narodowej m. Łodzi i opinii biegłego. Biegły, uwzględniając ceny gruntu występujące w obrocie, ustalił wartość 1 m2 wywłaszczonego gruntu na 2.000 zł. Odszkodowanie za naniesienia roślinne ustalono także według opinii biegłego. Sposób zapłaty odszkodowania określono według art. 58 powyższej ustawy.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego pełnomocnik współwłaścicieli wywłaszczonej nieruchomości /z wyjątkiem J. A. R./ wnosił o uchylenie decyzji organu stopnia wojewódzkiego ustalającej odszkodowanie, zarzucając naruszenie art. 59 ust. 4 powołanej ustawy, gdy chodzi o grunt, i art. 63 ust. 2 tej ustawy w zakresie naniesień budowlanych. Skarżący stwierdzali, że ratalne wypłacenie odszkodowania jest dla współwłaścicieli krzywdzące, skoro nie oprocentowano rat, a wartość pieniądza obniża się. wartość gruntu przy stawce 2.000 za m2 jest kilkakrotnie niższa od cen kształtujących się w obrocie. Odszkodowanie za naniesienia budowlane, ustalone według kosztów budowy domu jednorodzinnego jeszcze w 1985 r., jest krzywdzące. Należało je ustalić na podstawie art. 63 ust. 2 tej ustawy przy zastosowaniu metody kosztorysowej. Dopiero w postępowaniu odwoławczym złożono właścicielom propozycję dobrowolnego odstąpienia nieruchomości, nie informując ich jednak, że dobrodziejstwem tej formy nabycia jest jednorazowa zapłata odszkodowania.