Utrata mocy prawnej decyzji o pozwoleniu na budowę ma wprawdzie ten skutek, że robót budowlanych wykonanych do daty wyeliminowania jej z obrotu pranego nie można oceniać jako samowoli budowlanej podlegającej przymusowej rozbiórce na podstawie art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. 2000 nr 106 poz. 1126 ze zm./, to legalizacja wykonanych robot i ewentualne doprowadzenie do wydania decyzji o wznowieniu robót budowlanych jest tylko możliwe wówczas, gdy doprowadzi to do powstania obiektu zgodnego z prawem. Zgodnie art. 51 ust. 1a wykonanie obowiązku nałożonego decyzją przewidzianą w art. 51 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego daje inwestorowi możliwość ubiegania się o wydanie na jego rzecz decyzji o wznowieniu robót budowlanych. Zestawienie treści ust. 1a z ust. 2 omawianego przepisu wskazuje, że w przypadku wypełnienia przez inwestora obowiązków nałożonych taką decyzją organ administracji nie może odmówić wydania decyzji o wznowieniu robót budowlanych, jak też nie może nakładać dodatkowych obowiązków co do już wykonanych robót budowlanych.
Oznacza to, że na etapie wydawania decyzji przewidzianej w art. 51 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego organ nadzoru budowlanego musi ocenić, czy już wykonane roboty budowlane są zgodne z wymaganiami prawa budowlanego, a jeśli nie to nakazać w decyzji wykonanie czynności, które doprowadzą je do stanu zgodnego z przepisami. Ocena taka obejmuje nie tylko zgodność wykonanych robót pod względem ich stanu technicznego, ale zgodność z wymaganiami prawa budowlanego w tym ocenę czy wykonywane roboty nie naruszają chronionych praw osób trzecich, wynikającą z treści art. 5 Prawa budowlanego. Ocena taka winna być dokonana w odniesieniu do istniejącego stanu już wykonanych robót, co do których nie musi być orzeczona ich rozbiórka na podstawie art. 48 i odniesiona do istniejącej zabudowy na działkach sąsiednich.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Anny L.-K. Jolanty i Krzysztofa P. i Janusza P. na decyzję (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 25 marca 2002 r. (...) w przedmiocie nakazania wykonania określonych czynności w celu doprowadzenia wykonanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem I uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji, (...).
Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Powiecie W. decyzją z dnia 14 grudnia 2001 r. w powołaniu na art. 51 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. 2000 nr 106 poz. 1126/ nałożył na Irenę F. obowiązek przedłożenia w terminie 3 miesięcy:
-inwentaryzacji budowlanej,
- inwentaryzacji geodezyjnej,
-projektu obejmującego roboty pozostałe do wykonania wraz z niezbędnymi uzgodnieniami wynikającymi ze specyfiki i charakteru obiektu położonego przy ul. N. 11/13 w W.,
-dokumentów potwierdzających zapewnienie dostaw mediów w zakresie niewykonanych instalacji uzgodnionych przez ZUD,
-dokumentów potwierdzających zapewnienie dostępu do budynku z drogi publicznej,
-pozytywnej opinii Zarządu Dróg Miejskich dotyczącej zapewnienia wymaganej ilości miejsc parkingowych z uwzględnieniem zwiększonej powierzchni użytkowej i przyszłego przeznaczenia budynku.
Odwołanie od tej decyzji wniosła Anna L.-K., w którym zarzuciła, że Irena F. nie jest inwestorem obiektu, którego dotyczy decyzja, bowiem decyzja o pozwoleniu na budowę, której stwierdzono nieważność była wydana na rzecz firmy "S.", a nadto wymieniona nie jest właścicielem nieruchomości, na której znajduje się obiekt. Budowa jest niezgodna z przepisami prawa budowlanego i uregulowaniami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Realizacja obiektu powoduje pogorszenie warunków w budynkach mieszkalnych znajdujących się na działkach sąsiednich. Powołując się na ekspertyzę przedłożoną przy odwołaniu skarżąca ta zarzuciła, że sporny obiekt z uwagi na usytuowanie względem sąsiedniej zabudowy jest niezgodny z przepisami warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W odwołaniu został zawarty wniosek o dokonanie przymusowej rozbiórki obiektu.
Rozpoznając odwołanie (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego zaskarżoną decyzją (...) z dnia 25 marca 2002 r. uchylił decyzję pierwszoinstancyjną w części dotyczącej nałożenia obowiązku przedłożenia pozytywnej opinii Zarządu Dróg Miejskich odnoszącej się do zapewnienia wymaganej ilości miejsc parkingowych i terminu wykonania nałożonych obowiązków i nałożył obowiązek wykonania:
-w części garażu otwartego ścian osłonowych z cegły pełnej od strony budynków mieszkalnych,
-projektu zagospodarowania terenu obejmującego wymaganą ilość miejsc parkingowych z uwzględnieniem zwiększonej powierzchni użytkowej i przyszłego przeznaczenia budynku, pozytywnie zaopiniowanej przez Zarząd Dróg Miejskich, w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania decyzji -utrzymał w mocy w pozostałej części decyzją organu I instancji.
W decyzjach organów obu instancji oceniono, przywołując orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, że w stosunku do wykonanych robót budowlanych nie może mieć zastosowania art. 48 prawa budowlanego z uwagi na to, że roboty budowlane, które doprowadziły do obecnego stanu obiektu były wykonywane wówczas, gdy inwestor był uprawniony do ich realizacji na podstawie decyzji zatwierdzającej projekt architektoniczno-budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę. Stwierdzenie nieważności tej decyzji nie stanowi wobec tego podstawy do nakazania rozbiórki wykonanych robót budowlanych, natomiast otwiera drogę do podjęcia postępowania przewidzianego w art. 51 prawa budowlanego. Wskazano, że Irena F., do której skierowano decyzję jest właścicielem gruntu, na którym został w stanie surowym wykonany obiekt i stosownie do treści art. 52 prawa budowlanego jest ona osobą, na której ciąży obowiązek doprowadzenia obiektu do stanu zgodnego z prawem.