Ustalenie w postępowaniu nieważnościowym, że brak jest przesłanek przewidzianych w art. 156 par. 1 Kpa, po rozpoznaniu sprawy na wniosek złożony przez stronę postępowania, skutkuje wydaniem orzeczenia o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji, nie zaś odmową wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia kwestionowanego w postępowaniu nieważnościowym.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego nie zawierają norm regulujących postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, zgodnie jednak z przyjętą w doktrynie oraz w orzecznictwie zasadą, że dopuszczalne, a nawet konieczne w pewnych sytuacjach jest stosowanie w drodze analogii przepisów normujących określone kwestie procesowe, w razie zniszczenia lub zaginięcia akt sprawy administracyjnej, w drodze analogii powinny być stosowane przepisy księgi czwartej kodeksu postępowania cywilnego dotyczące postępowania w razie zaginięcia lub zniszczenia akt /art. 716 - 729 Kpc/.
Stwierdzenie w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, że zostały spełnione określone w prawie materialnym przesłanki wydania tej decyzji, niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy - skutkuje orzeczeniem o stwierdzeniu nieważności decyzji wywłaszczeniowej na podstawie art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa przez organ wyższego stopnia /art. 157 par. 1 Kpa/, a nie wznowieniem postępowania administracyjnego.
uchyla decyzję naczelnego organu administracji państwowej w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia o wywłaszczeniu nieruchomości.
Wywłaszczenie nieruchomości zostało orzeczone na podstawie przepisów dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych do realizacji narodowych planów gospodarczych /Dz.U. 1952 nr 4 poz. 31/. O wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia o wywłaszczeniu nieruchomości wystąpiła do organu wojewódzkiego strona zainteresowana odzyskaniem nieruchomości, zarzucając, iż wywłaszczenie nastąpiło z rażącym naruszeniem szeregu przepisów prawa materialnego, to jest wyżej wymienionego dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. Organy obu instancji orzekające w postępowaniu nieważnościowym uznały, iż właściwym rozstrzygnięciem sprawy jest orzeczenie o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, podając jednocześnie w uzasadnieniu, że nie dopatrzyły się zaistnienia przesłanek do uznania, iż orzeczenie wywłaszczeniowe zostało wydane z naruszeniem prawa, o którym mowa w art. 156 par. 1 Kpa. Organy orzekające podkreśliły przy tym, iż podjęte próby odnalezienia akt sprawy, w której zapadła kwestionowana decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, nie przyniosły pozytywnych rezultatów.
W uzasadnieniu decyzji organu pierwszej instancji stwierdzono ponadto, że skoro w kwestionowanej decyzji wywłaszczeniowej podano, iż wywłaszczona nieruchomość jest niezbędna do realizacji narodowych planów gospodarczych, to "nie bada się prawdziwości tego twierdzenia, bowiem nie jest to przedmiotem oceny". Gdyby dowody, na podstawie których ustalono tę okoliczność, okazały się fałszywe, to uzasadniałoby to wznowienie postępowania zgodnie z art. 145 par. 1 pkt 1 Kpa. Nie jest to jednak możliwe, bowiem od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 40 lat /art. 145 par. 1 Kpa./. Organ odwoławczy utrzymując w mocy decyzję organu pierwszej instancji bez odniesienia się do powyższego stanowiska wyrażonego przez organ wojewódzki, jak się zdaje, podzielił to stanowisko.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego na powyższe rozstrzygnięcie zarzucono naruszenie przepisów procedury administracyjnej poprzez odmowę wszczęcia postępowania nieważnościowego, niedołożenie należytej staranności w uzyskaniu materiału dowodowego w sprawie oraz naruszenie przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę orzeczenia o wywłaszczeniu nieruchomości. Organ odwoławczy wniósł o oddalenie skargi, stwierdzając bezzasadność podniesionych w niej zarzutów oraz wyjaśniając, że o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności orzeka się wówczas, gdy brak zaistnienia w sprawie którejkolwiek z przesłanek określonych w art. 156 par. 1 Kpa jest oczywisty, przy czym w odniesieniu do przesłanki z art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa - gdy decyzja wydana w trybie zwykłym nie narusza prawa.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę za zasadną.