Umowa o przejęcie długu wobec banku pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią - za zgodą banku - w zamian za przeniesienie na tę osobę własności rzeczy stanowiących mienie dotychczasowego dłużnika banku jest umową sprzedaży, o której mowa w art. 535 Kc.
Urząd Skarbowy w Ł. decyzją z 25.11.1992 r. wydaną na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./ wymierzył Łódzkiemu Towarzystwu Kredytowemu Bank S.A. w Ł. dodatkowo podatek dochodowy za 1991 r. w kwocie 1.422.996.000 zł. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia podano, powołując się na wynik kontroli przeprowadzonej przez inspektora kontroli skarbowej Urzędu Kontroli Skarbowej W Ł., że Bank zaniżył dochód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym w 1991 r. o następujące kwoty:
- 25.279.900 zł z tytułu zastosowanej przez Bank stopy oprocentowania od udzielonych własnym pracownikom pożyczek, stanowiący opust w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. 1991 nr 49 poz. 216/,
- 482.825.600 zł z tytułu zawyżenie kosztów działalności eksploatacyjnej oraz 3.049.383.900 zł z utworzenia na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 12 powołanej ustawy z 1989 r., rezerwy na pokrycie nieściągalnych należności wynikających z zawartych umów kredytowych. Zaniżenie dochodu o wymienione wyżej kwoty nie było uzasadnione i dlatego - po dokonaniu stosownych wyliczeń podanych w uzasadnieniu decyzji - ustalono dodatkowo podatek w podanej wyżej wysokości.
W odwołaniu od tej decyzji Bank zarzucił, że wbrew stanowisku organu I instancji zaniżenie oprocentowania pożyczek pracowniczych nie stanowi przychodu wynikającego z opustu z ceny, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z 1989 r. a ponadto, że utworzenie rezerwy na dzień 31.12.1991 r. w kwocie 3.049.383.900 zł było uzasadnione i zgodne z art. 10 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Obowiązek tworzenia rezerw i zabezpieczeń związanych z ryzykiem operacji bankowych przewiduje też zarządzenie Prezesa NBP z dnia 12 lutego 1991 r. w sprawie jednolitych zasad rachunkowości bankowej /Dz.U. NBP nr 2 poz. 3/. Utworzona rezerwa ulega systematycznemu zmniejszeniu w 1992 r. w dniu wpłaty zobowiązania, rezerwa w odpowiedniej części zostaje rozwiązana i powstaje dochód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. I tak w 1992 r. rozwiązano rezerwę na kwotę 1.216.818.200 zł.
Izba Skarbowa w Ł. decyzją z 23.3.1993 r. wydaną na podstawie art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa uchyliła zaskarżoną decyzję w części dotyczącej zobowiązania w kwocie 10.112.000 zł z tytułu zaniżenia podstawy opodatkowania o kwotę 25.279.900 zł odpowiadającą wartości opustów z ceny udzielonych pracownikom Banku pożyczek z zastosowaniem preferencyjnego oprocentowania, a w pozostałej części utrzymała w mocy decyzję. Uzasadniając to rozstrzygnięcie, organ odwoławczy podał, że w świetle treści art. 7 ust. 1 powołanej ustawy z 1989 r. brak jest podstaw do traktowania stopy kredytu refinansowego jako ceny pożyczki /kredytu/ stosowanej wobec pożyczkobiorców. Z istoty rzeczy wynika bowiem, że opust z ceny jest czynnością jednostronną dotyczącą uprzednio ustalonej ceny. W rozpoznawanej zaś sprawie cena pożyczki /oprocentowanie/ była elementem dwustronnej umowy. Z tych względów, kwestionowana decyzja w części dotyczącej wymiaru podatku w kwocie 10.112.000 zł była wadliwa. Zdaniem organu odwoławczego brak jest natomiast podstaw do uwzględnienia pozostałych zarzutów odwołania. Podstawą prawną tworzenia rezerw w 1991 r. mógł być tylko art. 10 ust. 2 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z tym przepisem, w ciężar kosztów zaliczane są rezerwy tworzone na pokrycie należności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, a także inne rezerwy, jeżeli obowiązek ich tworzenia w ciężar kosztów wynika z odrębnych przepisów. Wymienione wyżej zarządzenia Prezesa NBP wprowadzało wprawdzie obowiązek tworzenia rezerw i zabezpieczeń związanych z ryzykiem operacji bankowych z tym jednakże, że zasady tworzenia tych rezerw i zabezpieczeń określają odrębne przepisy. Podstawę prawną dokonywania w ciężar kosztów odpisów na fundusz ryzyka służący pokrywaniu strat z tytułu udzielonych kredytów i pożyczek wprowadził obowiązujących od 9.4.1992 r. znowelizowany art. 96 Prawa bankowego. Bank nie uprawdopodobnił, aby należności, na pokrycie których utworzono rezerwę w kwocie 3.049.383.900 zł były nieściągalne. W żadnym z 23 przypadków tworzenia rezerwy dłużnik nie został postawiony w stan upadłości lub likwidacji. Wszelkie kredyty miały zabezpieczenie. W celu zaś wyegzekwowania należności wszczęto postępowanie sądowe i uzyskano nakazy zapłaty. W większości przypadków wszczęto również postępowania egzekucyjne, w żadnym z nich jednak nie stwierdzono, że należność jest nieściągalna. O braku podstaw do tworzenia rezerw świadczy również spłata należności w wysokości 1.216.818.200 zł. W uzasadnieniu podano także, że uchylenie decyzji dotyczącej wymiaru podatku w wysokości 10.112.000 zł spowodowało, że dodatkowy wymiar podatku dochodowego wynosi 1.412.884.000 zł. Izba Skarbowa uznała również za prawidłowe ustalenie dodatkowego zobowiązania w zaliczkach na podatek dochodowy za miesiące styczeń - grudzień 1991 r. wyłącznie w celu naliczenia odsetek.