1. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach /Dz.U. nr 7 poz. 52 ze zm./, w każdym wypadku, gdy z przyczyn niezależnych od jednostki gospodarczej następuje zwyżka któregokolwiek elementu składowego ceny, jednostka ta ma uprawnienie do odpowiedniego podwyższenia ceny, wynikające z ustawy i nie podlegające ograniczeniu w innej drodze niż ustawowa.
2. Ograniczenie w uchwale nr 195 Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1983 r. w sprawie zakazu podwyższania cen umownych towarów zaopatrzeniowych i inwestycyjnych wytwarzanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej /M.P. nr 43 poz. 253/ tego uprawnienia jednostek gospodarczych tylko do niektórych elementów ceny, poprzez ich enumeratywne wskazanie w par. 1 i 2, oznacza wyjście poza zakres upoważnienia ustawowego.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Kopalni Skalnych Surowców Drogowych - Zakład w W. na decyzję Ministra Do Spraw Cen z dnia 14 września 1984 r. w przedmiocie naliczenia kwoty nienależnej i kwoty dodatkowej w łącznej wysokości 3.526.000 zł i na podstawie art. 207 par. 1 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Okręgowego Urzędu Cen w K., a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Ministra do Spraw Cen kwotę złotych sto pięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Minister do Spraw Cen decyzją z dnia 14 września 1984 r. nr I C-91222/1229/84, po rozpatrzeniu odwołania Kopalni Skalnych Surowców Drogowych - Zakład w W. od decyzji nr 27/100/84 Okręgowego Urzędu Cen w K. z dnia 3 sierpnia 1984 r. w sprawie naliczenia kwoty nienależnej i kwoty dodatkowej w łącznej wysokości 3.526.000 zł, utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Minister stwierdził w uzasadnieniu swej decyzji, że odwołujący się Zakład, ustalając z dniem 15 stycznia 1984 r. umowne ceny zbytu wydobywanych i przetwarzanych surowców mineralnych, uwzględnił w cenach również wzrost kosztów usług obcych, związanych z remontami oraz robotami odkrywkowymi, przez co zawyżył cenę kwarcytu przemysłowego o 65 zł za tonę. Tak zawyżoną cenę stosowano w okresie od 15 stycznia 1984 r. do 28 lutego 1984 r., naruszając w ten sposób przepisy uchwały nr 195 Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1983 r. w sprawie zakazu podwyższania cen umownych towarów zaopatrzeniowych i inwestycyjnych, wytwarzanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej /M.P. nr 43 poz. 253/, ponieważ w postanowieniach par. 2 ust. 1 tej uchwały nie wymienia się wzrostu kosztów usług jako tytułu upoważniającego do wzrostu cen produkowanych wyrobów. Minister wskazał nadto, że jeżeli wzrost kosztów usług obcych /kupowanych po cenach umownych, nie objętych tą uchwałą/ być znaczący dla kosztów i ceny kwarcytu. Zakład mógł wystąpić do Ministra do Spraw Cen na podstawie par. 2 ust. 4 powołanej uchwały o ich uznanie, czego nie uczynił.
Kopalnia Skalnych Surowców Drogowych - Zakład w W. zaskarżył decyzję Ministra do Spraw Cen do Naczelnego Sądu Administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem. W skardze podniesiono, że odbiorcami kwarcytu przemysłowego były jedynie Huta Ł. w Ł. oraz Ch.-skie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych w Ch., z którymi zawarto umowę, ustalając cenę 1.500 zł za tonę. Cenę ustalono opierając się na informacji oraz prognozach dotyczących wzrostu cen materiałów, energii, opłat przewozowych, usług, podatków oraz amortyzacji, przy czym odbiorcy, których obowiązuje cena urzędowa, byli zainteresowani jednorazowym ustaleniem na dostawy w 1984 r. ceny uwzględniającej wzrost kosztów uzasadnionych, objętych uchwałą nr 195 Rady Ministrów. Zdaniem skarżącego, było to stanowisko słuszne z punktu widzenia tworzenia stabilnej i planowej gospodarki. Skarżący twierdzi, że według wyliczeń Okręgowego Urzędu Cen w K. za okres od 15 stycznia do 15 lutego 1984 r. powinna być stosowana cena 1.435 zł za tonę, od 1 marca do 15 kwietnia 1984 r. cena 1.523 zł za tonę, a od 15 maja 1984 r. 1.650 zł za tonę. Gdyby Zakłady stosowały ceny według ustaleń Okręgowego Urzędu Cen w K., to stosowały ceny według ustaleń Okręgowego Urzędu Cen w K., to za I półrocze 1984 r. z tytułu sprzedaży 86.228,5 tony kwarcytu uzyskałyby o 4.718.600 zł więcej niż otrzymały stosując umówioną cenę 1500 zł za tonę. Z tego też względu skarżący zarzuca, że organy do spraw cen nieprawidłowo zinterpretowały pojęcie "kwoty nienależnej", a nadto nie ustosunkowały się do tego zarzutu w uzasadnieniu decyzji. Skarżący podnosi, że gdyby nawet uznać prawidłowość wyliczenia, iż w okresie od 15 stycznia od 28 lutego 1984 r. cena była zawyżona o 65 zł, to wobec niepodwyższenia jej przy następnych dostawach odbiorcy nie tylko otrzymali zwrot nadpłaty, ale uzyskali określoną korzyść, bowiem w długoterminowej umowie o dostawy ustalono cenę niższą niż dozwalały przepisy. Z tego też względu skarżący twierdzi, że nie osiągnął kwoty nienależnej. Z decyzją organów do spraw cen można byłoby się zgodzić, gdyby umowy łączące Zakład z kupującymi były jednorazowe i sporadyczne. Natomiast przy dostawach ciągłych i długotrwałych można byłoby mówić o kwocie nienależnej jedynie wtedy, gdyby w okresie realizacji dostaw Zakład ustalił cenę umowną ponad dopuszczalny poziom. Skoro jednak zawyżenie ceny nastąpiło jedynie w miesiącach styczniu i lutym, a stosowana w dalszych miesiącach ta sama cena była niższa od tej, jaką Zakład miał prawo ustalić, bo tym samym do dnia kontroli zwrócił odbiorcom kwotę nienależną, a zatem nie ma obowiązku wpłacenia jej równowartości do budżetu Państwa. Z tego też względu, brak było podstaw do wydania decyzji przewidzianej w art. 19 ust. 2 ustawy o cenach.