Rozstrzygający dla oceny, czy zachodzą przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji z powodu rażącego naruszenia prawa, jest stan prawa w dniu wydania tej decyzji; na taką ocenę nie może mieć wpływu ani późniejsza zmiana prawa, ani tym bardziej zmiana interpretacji tego prawa.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ skargę "A." S.A. na decyzję Ministra Finansów z dnia 22 lipca 1996 r. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.
Pismem z dnia 28 czerwca 1993 r. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością "A." w W. wystąpiła o zwrot podatku dochodowego od osób prawnych za 1989 r. z tytułu dodatnich różnic kursowych.
Drugi Urząd Skarbowy w W. decyzją z dnia 17 września 1993 r. nr US.6/AP/861/PP/733/148/93 nie uwzględnił tego wniosku. W uzasadnieniu organ podatkowy instancji stwierdził, że "A." dokonując korekty obliczenia podatku dochodowego od osób prawnych za 1989 r. o dochody z tytułu różnic kursowych, nie uwzględnił strat nadzwyczajnych z tytułu ujemnych różnic kursowych. Saldo strat zysków nadzwyczajnych z tytułu różnic kursowych jest ujemne. W związku z tym brak jest dochodu do opodatkowania z tego tytułu, a zatem podstawy do zwrotu podatku.
Decyzja z dnia 17 września 1993 r. stała się ostateczna, gdyż spółka nie odwołała się od niej.
Pismem z dnia 12 lutego 1996 r. "A." S.A. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nieważności omawianej decyzji, powołując się na art. 156 par. 1 pkt 2 art. 157 par. 2 Kpa. Spółka zarzuciła decyzji organu podatkowego instancji z dnia 17 września 1993 r. rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych, art. 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./ oraz art. 7, art. 77 i art. 80 Kpa. W uzasadnieniu wniosku "A." S.A. powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1995 r. III ARN 32/95, dotyczący podatku dochodowego od osób prawnych za 1990 r. Przedmiotem rozstrzygnięcia były między innymi różnice kursowe. Wyrok ten był wydany na podstawie stanu prawnego z 1990 r., identycznego jak w 1989 r. Zdaniem "A.", w 1993 r. dokonano prawidłowej korekty zeznania podatkowego za 1989 r. Cytowana decyzja Drugiego Urzędu Skarbowego w W., nie uwzględniająca tej korekty, została wydana wbrew przepisom ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Pozwala to na postawienie zarzutu rażącego naruszenia art. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Spółka twierdziła, że podatek zapłacony przez nią za 1989 r. był w całości nienależny, a organy podatkowe wbrew przepisom obowiązującego prawa uznały, że zobowiązanie podatkowe naliczono uiszczono w prawidłowej wysokości. "A." S.A. postawił również zarzut rażącego naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a w szczególności art. 7, art. 77 i art. 80 Kpa, jako że - jego zdaniem - nie przeprowadzono postępowania wyjaśniającego dotyczącego źródeł powstania ujemnych różnic kursowych.
Decyzją z dnia 15 kwietnia 1996 r. nr JS.PD-732-63/96 Izba Skarbowa w (...) odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Drugiego Urzędu Skarbowego w W. z dnia 17 września 1993 r. nr US.6/AP/861/PP/733/148/93. W jej uzasadnieniu stwierdzono, że brak jest przesłanek dla ustalenia, że cytowana decyzja rażąco narusza prawo. Oparto się w tym zakresie na poglądach teoretyków prawa administracyjnego, zawartych w komentarzu do kodeksu postępowania administracyjnego pod redakcją J. Borkowskiego /Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1985, str. 237/, na wyjaśnieniu znaczenia wyrazu "rażący", znajdującym się w Słowniku języka polskiego, Warszawa 1981, t. III, str. 24, oraz na orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego /wyroki z dnia 6 lutego 1995 r. II SA 1531/94, ONSA 1996 Nr 1 poz. 37, oraz z dnia 21 października 1992 r. V SA 86/92 i 436 - 466/92, ONSA 1993 Nr 1 poz. 23/. Izba Skarbowa w (...) wywodziła, że ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych w brzmieniu obowiązującym w 1989 r. i 1990 r. pomijała różnice kursowe zarówno jako element przychodu, jak i jako element kosztu jego uzyskania. Zagadnienie opodatkowania różnic kursowych przed 1991 r. było przedmiotem rozstrzygnięć zarówno Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak Sądu Najwyższego. Wydając decyzję z dnia 17 września 1993 r., Urząd Skarbowy zajął stanowisko, że skoro dodatnie różnice kursowe w 1989 r. nie stanowiły przychodu /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1992 r. III ARN 50/92/, to różnice ujemne nie były kosztem jego uzyskania. Izba Skarbowa wywodziła dalej, że analogiczna sprawa, dotycząca 1990 r., była przedmiotem rozstrzygnięć kolejno organów administracji skarbowej, Naczelnego Sądu Administracyjnego Sądu Najwyższego. Zwrócono uwagę na odmienne stanowiska w kwestii opodatkowania różnic kursowych poszczególnych organów rozpoznających tę sprawę. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 grudnia 1994 r. III SA 274/94 uznał, że skoro różnice kursowe nie stanowiły źródła przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, to również ujemne różnice kursowe nie mogły być kwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów. Koszt uzyskania przychodu bowiem jest elementem składowym dochodu musi być poniesiony w celu uzyskania przychodu. Izba Skarbowa wyraziła opinię, że w wyroku z dnia 26 września 1995 r. III ARN 32/95, wydanym na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, iż art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych zawiera wyraźną wskazówkę interpretacyjną ustawodawcy, który nakazuje uwzględnić przy wykładni pojęcia kosztów uzyskania przychodów "wszelkie koszty", w szerokim znaczeniu tego wyrażenia prawnego. Sąd Najwyższy nie stwierdził rażącego naruszenia art. 10 tej ustawy, a dokonując jego wykładni, mówi o wynikającej z jego treści wskazówce interpretacyjnej. Zdaniem Izby Skarbowej, z treści art. 10 cytowanej ustawy nie wynika bezspornie, że ujemne różnice kursowe są kosztem uzyskania przychodów. Nie można zatem mówić o wyraźnej oczywistej sprzeczności treści decyzji z art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Nie regulując w latach 1989 i 1990 w ustawie kwestii różnic kursowych, ustawodawca spowodował, że jest ona niejednoznaczna. O możliwości różnorodnej interpretacji świadczy niejednolita interpretacja przepisów ustawy w sprawie możliwości opodatkowania różnic kursowych przez Naczelny Sąd Administracyjny, Prezesa Sądu Najwyższego Sąd Najwyższy. Izba Skarbowa w (...) nie znalazła również podstaw do stwierdzenia rażącego naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, a w szczególności art. 7, art. 77 i art. 80 Kpa. Wobec przyjęcia przez Urząd Skarbowy takiej interpretacji ustawy, że dodatnie różnice kursowe nie były przychodem, a ujemne nie były kosztem uzyskania przychodu, przedstawiane dowody można było uznać za wystarczające, a okoliczność, że nie wystąpiła w tym wypadku nadpłata podatku - za udowodnioną.