1. Art. 332 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./, nakazując stosowanie do odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe powstałe przed dniem 1 stycznia 1998 r. przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych odnosi się wyłącznie do materialnoprawnych przepisów określających zasady tej odpowiedzialności /art. 40-47 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych - Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./.
2. Decyzja odmawiająca wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej jest nieważna, jako wydana bez podstawy prawnej /art. 247 par. 1 pkt 2 ordynacji podatkowej/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał ze względów formalnych zasadność skargi Józefa A. na decyzję Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 1998 r. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Urzędu Skarbowego w (...) i na podstawie art. 22 ust. 3 oraz art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Izby Skarbowej w (...) z dnia 13 sierpnia 1998 r., a także zasądził od Ministra Finansów na rzecz skarżącego dziesięć złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Józef A. złożył w dniu 29 lipca 1998 r. w Izbie Skarbowej w (...) wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Urzędu Skarbowego W.-P. z dnia 30 listopada 1993 r., jako skierowanej do osoby nie będącej stroną w sprawie /art. 156 par. 1 pkt 4 Kpa/.
W następnym dniu złożył kolejne pismo, w którym - z powodu upływu rocznego terminu złożenia takiego wniosku /art. 177 Kpa/ - wniósł o wszczęcie z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności wyżej wymienionej decyzji Urzędu Skarbowego.
Decyzją z dnia 13 sierpnia 1998 r. Izba Skarbowa w (...) odmówiła wszczęcia postępowania w tej sprawie z następującym uzasadnieniem:
Kwestionowaną decyzją Urząd Skarbowy orzekł o odpowiedzialności Józefa A., jako nabywcy majątku podatnika, za zobowiązania podatkowe (...) Piwnic Win Importowanych. Ze względu na zmianę art. 3 par. 1 Kpa przez art. 307 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926/ zastosowanie w sprawie mają przepisy wymienionej ustawy. Artykuł 249 par. 1 ordynacji podatkowej stanowi, że organ podatkowy odmawia wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej, jeżeli żądanie zostało wniesione po upływie roku od jej doręczenia. Zgodnie z par. 2 tego artykułu termin ten stosuje się również do wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej. Obowiązujące przepisy więc nie dają możliwości uwzględnienia wniosku.
W odwołaniu od powyższej decyzji Józef A. wniósł o jej uchylenie, "jako wydanej z naruszeniem przepisów prawa". Zdaniem odwołującego się, ordynacja podatkowa nie ma w sprawie zastosowania. Jej art. 332 wyraźnie stwierdza, że we wszystkich postępowaniach w sprawach odpowiedzialności osób trzecich z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed dniem 1 stycznia 1998 r. stosuje się ustawę o zobowiązaniach podatkowych. Tym samym ordynacja podatkowa "uznaje siebie za niezawisłą na rzecz kodeksu postępowania administracyjnego z jego przepisami szczególnymi w dziale III /art. 164-181 Kpa/". W konsekwencji tego termin wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wynosi 10 lat /art. 156 par. 2 Kpa/.
Minister Finansów, po rozpatrzeniu odwołania, utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Organ odwoławczy wyjaśnił, że art. 332 ordynacji podatkowej ma zastosowanie tylko do postępowań merytorycznie rozstrzygających sprawę odpowiedzialności podatkowej osób trzecich za zaległości podatkowe powstałe przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Dotyczy więc sytuacji, gdy spełnione zostały przesłanki wymienione w art. 40-47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych. Natomiast żądanie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości podatkowe podlega rozpatrzeniu na podstawie przepisów ordynacji podatkowej. Zgodnie z jej art. 249 organ podatkowy "bezwzględnie zobowiązany jest odmówić wszczęcia postępowania" po upływie określonego w tym przepisie terminu. Wniosek "o wszczęcie postępowania z urzędu", którym posługuje się pełnomocnik strony, nie występuje w przepisach ordynacji podatkowej ani w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Z tego względu "wniosek o wszczęcie z urzędu postępowania" stanowi w istocie żądanie strony wszczęcia postępowania.