Zarówno zaniechanie ustalania zobowiązań podatkowych, jak i zaniechanie poboru podatku stanowią formy rezygnacji organów podatkowych z przysługujących budżetowi należności podatkowych.
Nawet więc w sytuacji, gdy podatnik wykaże, że ma ważny interes w uzyskaniu tego rodzaju ulg podatkowych, to organy podatkowe przy podejmowaniu decyzji muszą również brać pod uwagę interes ogólnospołeczny, w którym leży zapewnienie dopływu należności podatkowych do budżetu.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Powszechnej Kasy Oszczędności - Bank Państwowy w W. na decyzję Izby Skarbowej w W. w przedmiocie podatku dochodowym od osób prawnych - oddala skargę.
Powszechna Kasa Oszczędności - Bank Państwowy wnioskiem złożonym 8.10.1998 r. zwróciła się do Urzędu Skarbowego W. o zaniechanie ustalania zobowiązania podatkowego względnie zaniechanie poboru podatku w części dotyczącej rezerw tworzonych przez PKO na tzw. stary portfel kredytów udzielonych spółdzielniom mieszkaniowym.
Bank wyjaśnił, że w 1998 r. został zobligowany przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego do tworzenia rezerw na stare kredyty mieszkaniowe, które zostały zakwalifikowane do należności zagrożonych. Stan rezerw utworzonych na dzień 31.08.1998 r. wyniósł 85,3 mln zł. Bank przewiduje zwiększenie wartości rezerw w drugim półroczu i w roku 1999. Zgodnie z przepisami ustawy i podatku dochodowym od osób prawnych utworzone rezerwy nie są kosztem uzyskania przychodów, ponieważ nie zostały spełnione warunki uprawdopodobnienia nieściągalności przedmiotowych wierzytelności. Zdaniem Banku, spełnienie wymogów ustawy i skierowanie spraw na drogę postępowania egzekucyjnego byłoby działaniem szkodliwym społecznie. Spowodowałoby to bowiem konieczność wyegzekwowania całej kwoty zadłużenia, również od tych członków spółdzielni, którzy dotychczas terminowo wywiązywali się z regulowania zobowiązań wobec banku.
Wysokie zobowiązania podatkowe z tytułu podatku dochodowego przy malejącym zysku memoriałowym zagraża utratą możliwości kontynuowania działalności.
Urząd Skarbowy decyzją z dnia 13.01.1999 r. odmówił uwzględnienia wniosku, argumentując to rozstrzygnięcie dobrą sytuacją finansową Banku.
Z deklaracji CIT-2 wynikało, że w okresie 1.01.-30.10.1998 r. Bank osiągnął dochód w wysokości 1.244.767,820 zł.
W odwołaniu od powyższej decyzji Bank ponownie argumentował zasadność uwzględnienia jego wniosku.
Stwierdził, że sytuacja finansowa Banku jest zła. W 1998 r. nastąpił spadek wyniku bilansowego. Przed weryfikacją sprawozdania finansowego zamknął się stratą, która wynosi - 233 mln złotych. Przyczyną była konieczność tworzenia rezerw celowych. Jednocześnie dochód stanowiący podstawę opodatkowania jest wysoki. Za okres 1.01.-31.10.1998 r. wyniósł 1.244,7 mln zł. Tworzone rezerwy nie są bowiem kosztem uzyskania przychodów.
Decyzją z dnia 30.03.1999 r. Izba Skarbowa w W. na podstawie art. 233 par. 1 pkt 1 i art. 22 par. 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej utrzymała w mocy decyzję Urzędu Skarbowego. Wyjaśniła, że zastosowanie ulg podatkowych przez organy podatkowe stanowi wyjątek od zasad równości i powszechności opodatkowania, które stanowią jeden z fundamentów systemu podatkowego. Jest to wyjątek, a zatem uzasadnieniem do zastosowania ulg podatkowych mogą być tylko sytuacje szczególne. Kryteria prawne zastosowania zaniechania zobowiązania podatkowego lub poboru podatku zostały określone art. 22 par. 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Organ podatkowy może zastosować wymienione ulgi, gdy pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji. Za ważny należałoby tu uznać interes podatnika, który nie może zostać zaspokojony bez pomocy ze strony organów podatkowych. Uzasadniać to mogą sytuacje wyjątkowe powstałe niezależnie od woli i sposobu postępowania podatnika /np. klęski żywiołowe, zdarzenia losowe/, które powodują znaczne obniżenie zdolności płatniczych podatnika zagrażając jego egzystencji. Interpretacji pojęcia ważnego interesu podatnika nie należy zawężać do maksymalnego obniżenia obciążeń podatkowych.