1. Organ administracyjny pierwszej instancji stosuje przepisy prawa materialnego, obowiązujące w dniu wydania przezeń decyzji; organ odwoławczy powinien z kolei ocenić sprawę według przepisów prawa materialnego obowiązujących w dniu wydania przez ten organ decyzji odwoławczej. Oznacza to, że jeśli przepisy prawa materialnego ulegną zmianie w czasie między wydaniem decyzji w pierwszej instancji a rozpatrzeniem odwołania, organ odwoławczy - zachowując tożsamość sprawy - obowiązany jest uwzględnić nowy stan prawny, chyba że z nowych przepisów wynika coś innego. Organ odwoławczy orzeka bowiem w sposób merytoryczny /apelacyjny/.
2. Postępowanie administracyjne staje się bezprzedmiotowe, gdy sprawa, która miała być załatwiona w drodze decyzji, albo nie miała charakteru sprawy administracyjnej jeszcze przed wszczęciem postępowania, albo utraciła charakter sprawy administracyjnej w toku postępowania administracyjnego.
W obu przypadkach umorzone powinno być całe postępowanie, a nie tylko ta jego część, która toczyła się po utracie przez sprawę w toku postępowania charakteru sprawy administracyjnej.
3. Jeżeli podstawa działania organu pierwszej instancji odpadła, organ odwoławczy nie był już uprawniony do dokonania oceny zasadności decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji. Nie mogąc dokonać oceny decyzji organu pierwszej instancji, organ odwoławczy nie mógł również sam rozstrzygnąć sprawy co do jej istoty na mocy nowych przepisów, gdyż - stosownie do art. 233 w związku z art. 33 ust. 3 nowej ustawy /ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /Dz.U. nr 115 poz. 741 ze zm./ - w chwili orzekania sprawa nie należała już do drogi postępowania administracyjnego, lecz do drogi postępowania cywilnego przed sądem powszechnym. W tej sytuacji organ odwoławczy mógł tylko uchylić zaskarżoną decyzję w całości i umorzyć postępowanie pierwszej instancji /art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa/, ponieważ postępowanie pierwszej instancji stało się - jak stanowi art. 105 par. 1 Kpa - bezprzedmiotowe, chociaż nie było bezprzedmiotowe w jego chwili wszczęcia.
Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara Grudzieckiego w sprawie ze skargi Małgorzaty C. na decyzję Wojewody M. z dnia 1 lutego 2000 r., (...) w przedmiocie rozwiązania umowy użytkowania wieczystego przed upływem okresu w niej ustalonego, po rozpoznaniu na rozprawie rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2000 r., II SA/Kr 686/00 - uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę.
Decyzją z dnia 4 lutego 1997 r., (...), Kierownik Urzędu Rejonowego w K. - w związku z prowadzonym postępowaniem o zwrot części działki, nr 72/14 - orzekł o wygaśnięciu prawa użytkowania wieczystego przysługującego Małgorzacie M.-W., Krystianowi W., Annie H. i Markowi H. w stosunku do projektowanej działki nr 72/17 o powierzchni 1,8097 ha, w obrębie geodezyjnym 7 N.-H., objętej księgą wieczystą KW 181211.
Uwzględniając odwołanie Krystiana W. Wojewoda K. decyzją z dnia 31 października 1997 r., (...), uchylił decyzję organu pierwszej instancji i orzekł o odmowie rozwiązania użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości.
W wyniku skarg Juliana C. oraz Eugeniusza P. i Aliny S. na decyzję Wojewody K., Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w K. wyrokiem z dnia 28 września 1999 r., II SA/Kr 2236/97 i II SA/Kr 2379/97, stwierdził nieważność powyższej decyzji jako wydanej z rażącym naruszeniem art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127 ze zm./.
Orzekając ponownie, decyzją z dnia 1 lutego 2000 r., (...), Wojewoda M. na podstawie art. 138 par. 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 33 ust. 3 w związku z art. 233 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /Dz.U. nr 115 poz. 741 ze zm./ po rozpoznaniu odwołania Krystiana W. uchylił zaskarżoną decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w K. z dnia 4 lutego 1997 r. w całości i umorzył postępowanie. W uzasadnieniu Wojewoda M. wskazał na utratę mocy obowiązującej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w związku z treścią art. 241 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz na art. 233 tej ostatniej ustawy, nakładający na organy orzekające obowiązek stosowania jej przepisów we wszystkich sprawach niezakończonych decyzją ostateczną w dniu jej wejścia w życie. Zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami /np. art. 33/ postępowanie w sprawie rozwiązania prawa użytkowania wieczystego jest postępowaniem cywilnym /powinno być prowadzone przed sądem powszechnym/, a nie administracyjnym, dlatego nie może być dalej prowadzone przed organami administracji publicznej.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Małgorzata C. wniosła o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody M. jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, a mianowicie art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa w związku z art. 33 ust. 3 i art. 233 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 26 czerwca 2000 r. II SA/Kr 686/00, stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji.
Sąd uznał, że decyzja Wojewody M. podjęta została z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa, a mianowicie przepisów art. 138 par. 1 pkt 2 Kpa w związku z art. 105 par. 1 Kpa i art. 233 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przedmiotem postępowania odwoławczego jest bowiem ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej będącej przedmiotem rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonej decyzji organu pierwszej instancji. Od tej zasady art. 138 par. 1 pkt 2 in fine Kpa - powołany jako podstawa prawna zaskarżonej decyzji - wprowadza wyjątek, pozwalając organowi odwoławczemu na ograniczenie się tylko do wyeliminowania decyzji organu pierwszej instancji przez jej uchylenie i umorzenie postępowania w pierwszej instancji. Ograniczenie to wynika z przesłanek dopuszczalności umorzenia tego postępowania.