1. Każda ze stron umowy cywilnoprawnej jest stroną postępowania w sprawie opłaty skarbowej /art. 28 Kpa/, a zatem organ administracji publicznej rozstrzygający tę sprawę w drodze decyzji, powinien skierować decyzję do wszystkich stron umowy cywilnoprawnej, a nie tylko w stosunku do jednej z nich.
2. Umowa pożyczki nie podlega opłacie skarbowej, jeżeli pożyczkodawca udzielając pożyczki ze środków własnych świadczył zarazem w tym zakresie usługi finansowe w rozumieniu załącznika nr 2 poz. 13 do ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi "M.-S." S.A w S. na decyzję Izby Skarbowej w S. z dnia 2 kwietnia 1996 r., (...) w przedmiocie wymiaru opłaty skarbowej od umowy pożyczki na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 1997 r. III SA 703/96
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę NSA w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Urząd Skarbowy w S. decyzją z dnia 4 stycznia 1996 r. wymierzył opłatę skarbową w wysokości 500.000 zł od umowy pożyczki zawartej w dniu 1 września 1994 r. pomiędzy "M.-S." S.A. jako pożyczkobiorcą a PTF "S." Sp. z o.o. z siedzibą w W. jako pożyczkodawca; umowa została zawarta za pośrednictwem PHP "P." z siedzibą w W. - agenta sprzedającego. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że pożyczka nie została udzielona przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie kredytowania i udzielania pożyczek w rozumieniu par. 68 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 czerwca 1992 r. w sprawie opłaty skarbowej /Dz.U. nr 53 poz. 253 ze zm./. Dla spełnienia tego warunku wymagane jest, aby działalność podmiotu wymienionego w tym przepisie, jako czynność bankowa, była zgodna z przepisami ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe /t.j. Dz.U. 1992 nr 72 poz. 359/.
Zgodnie z przepisem art. 11 ust. 1 pkt 4 i 5 Prawa bankowego czynności bankowe mogą być wykonywane przez jednostki organizacyjne nie będące bankami, jeżeli zostały do tego upoważnione na podstawie ustawy. Tymczasem żadna ze stron umowy pożyczki nie dysponowała prawem do dokonywania czynności bankowych.
Izba Skarbowa w S. decyzją z dnia 3 kwietnia 1996 r. (...) utrzymała w mocy powyższą decyzję Urzędu Skarbowego. W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy stwierdził, że umowa pożyczki byłaby zwolniona od opłaty skarbowej tylko wówczas, gdyby udzielająca pożyczki spółka prawa handlowego posiadała zezwolenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Skoro umowa pożyczki była umową w rozumieniu art. 720 Kodeksu cywilnego, to stosuje się do niej przepis art. 1 ust. 1 pkt 2 lit. "c" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 grudnia 1997 r. III SA 703/96 oddalił skargę "M.-S." na powyższą decyzję Izby Skarbowej. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że z przepisu art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy o opłacie skarbowej wynika, że ustawodawca ograniczył zakres zwolnień w wypadku umów zawieranych na podstawie art. 720 Kodeksu cywilnego, choćby zawierane były w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Z kolei z brzmienia par. 68 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 czerwca 1992 r. w sprawie opłaty skarbowej wynika, że zwolnione są od opłaty skarbowej pożyczki udzielane przez podmioty gospodarcze, w tym również zagraniczne, prowadzące działalność kredytowania oraz udzielania pożyczek. Redakcja tego przepisu wskazuje, że posługuje się terminologią zawarta w ustawie z dnia 23 grudnia 1988 r. o prowadzeniu działalności gospodarczej /Dz.U. nr 41 poz. 324 ze zm./. Z art. 4 i art. 10 ust. 4 tej ustawy wynika, że podmioty gospodarcze mogą ramach działalności gospodarczej dokonywać czynności i działań, które nie są przez prawo zabronione, a więc również na podstawie stosownych zezwoleń wprowadzonych przez ustawy. Zgodnie zaś z przepisem art. 11 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek pieniężnych należy do czynności bankowych, których wykonywanie przez spółkę handlową wymaga zezwolenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego. W niniejszej sprawie jest bezsporne, że obie strony umowy pożyczki nie posiadały takiego zezwolenia, a zatem nie mogły korzystać ze zwolnienia od opłaty skarbowej. Nie został też naruszony przepis art. 4 ust. 2 ustawy o opłacie skarbowej, jako że z istoty odpowiedzialności solidarnej /art. 366 Kodeksu cywilnego/ wynika możliwość spełnienia całego świadczenia od jednego tylko z dłużników.