Zmiana chociażby nie wszystkich cen sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych w zarządzeniu Ministra Rolnictwa wydanym na podstawie art. 5 i art. 8 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowania niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego /Dz.U. nr 17 poz. 71 ze zm./ powoduje konieczność wydania przez właściwy terenowy organ administracji państwowej aktu prawnego przewidzianego w art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości /t.j. Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64/ ustalającego stawki odszkodowania za wywłaszczane grunty na określonych obszarach.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu (...) ze skargi (...) na decyzję Wojewody (...) w przedmiocie wywłaszczenia i odszkodowania na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 9 grudnia 1981 r. SA/Gd 223/81
oddala rewizję nadzwyczajną.
Decyzją Naczelnika Miasta R. z dnia 4 maja 1981 r. została wywłaszczona za odszkodowaniem w kwocie 5.108 zł nieruchomość Anny i Feliksa małżonków S. o powierzchni 473 m2, położona w R., zapisana w księdze wieczystej Kw 8682 prowadzonej przez PRN w W. i oznaczona ewidencyjnie jako działka nr 366/1.
Po rozpoznaniu odwołania małżonków S. od powyższej decyzji Wojewoda G. utrzymał ją w mocy decyzją z dnia 3 lipca 1981 r.
Decyzję tę małżonkowie S. zaskarżyli do Naczelnego Sądu Administracyjnego, kwestionując wysokość przyznanego odszkodowania.
Naczelny Sąd Administracyjny, Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku, wyrokiem z dnia 9 grudnia 1981 r. stwierdził nieważność obu wymienionych wyżej decyzji w zakresie przyznanego odszkodowania.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że ustalenie wysokości odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa. Podstawą ustalenia wysokości odszkodowania bowiem było zarządzenie nr 18/74 Naczelnika Powiatu w W. z dnia 14 lutego 1974 r., które nie mogło obowiązywać, wobec nieogłoszenia jego w dzienniku urzędowym wojewódzkiej rady narodowej oraz wobec nieaktualności ustalonych w nim stawek za wywłaszczany grunt w świetle obowiązujących przepisów. Stosownie do art. 8 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości /Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64/ bowiem stawki odszkodowania za wywłaszczone grunty określane są w trybie ust. 9 tego artykułu w nawiązaniu do aktualnie obowiązujących stawek stosowanych przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych. Mają one zatem dla określania wysokości stawek wywłaszczeniowych określonych w zarządzeniu nr 18/74 Naczelnika b. Powiatu w W. wydanym na podstawie przepisów nie obowiązującego już w chwili wywłaszczenia zarządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 22 stycznia 1974 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych /M.P. nr 7 poz. 54/, zastąpionego nowym zarządzeniem Ministra Rolnictwa w tym przedmiocie z dnia 25 lipca 1979 r. /M.P. nr 19 poz. 114/.
Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, w której zarzucając mu rażące naruszenie art. 8 ust. 8 pkt 1 lit. "b" i ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, domaga się uchylenia zaskarżonego wyroku i oddalenia skargi małżonków S.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istotnie ustawa wywłaszczeniowa z dnia 12 marca 1958 r. nie ustala wprost wysokości stawek odszkodowania za wywłaszczane grunty rolne oraz grunty miejskie /z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 8 ust. 1 lit. "a"/, natomiast w art. 8 ust. 1 i 2 oraz w art. 8 ust. 8 pkt 1 lit. "b" odsyła do stawek przewidzianych przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych. Do tych zatem stawek sięgać muszą właściwe organy administracji państwowej ustalając na podstawie art. 8 ust. 9 wysokość stawek odszkodowania obowiązujących przy wywłaszczaniu gruntów położonych na określonych obszarach, wymienionych w cytowanych przepisach. Powołana ustawa jednak zakreśla granice stawek odszkodowania za wywłaszczane grunty. Mianowicie, odszkodowanie za grunty rolne ustala się według stawek przewidzianych przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, powiększonych najwyżej do pięciokrotnej wysokości /art. 8 ust. 1/, z tym zastrzeżeniem, że odszkodowanie może być wyższe w razie wywłaszczenia gruntów rolnych osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami państwowymi, dla których rolnictwo jest wyłącznym źródłem utrzymania /art. 8 ust. 2/. Odszkodowanie za grunt w mieście przekraczający obszar równy działce normatywnej przyjętej w danej miejscowości na wybudowanie domu jednorodzinnego wolno stojącego oraz w sytuacji /zachodzącej w niniejszej sprawie/, gdy wywłaszczeniu podlega tylko część gruntu, a pozostała część wynosi nie mniej niż powierzchnia działki normatywnej, określa się najwyżej do pięciokrotnej wysokości stawek ustalonych dla gruntu ornego klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej /art. 8 ust. 8 pkt 1 lit. "b" i pkt 3/. W tych granicach właściwe organy administracji państwowej obowiązane są ustalić na określonych obszarach stawki odszkodowania za wywłaszczane grunty, z tym zastrzeżeniem, że w gospodarczo uzasadnionych przypadkach wojewoda może na określonych obszarach podwyższyć odszkodowanie jednak nie może przekroczyć przeciętnej ceny rynkowej, a jeżeli chodzi o grunty rolne stanowiące wyłączne źródło utrzymania właściciela - cen, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami /art. 8 ust. 9/. Tak więc obowiązujące stawi odszkodowania za wywłaszczone grunty, objęte przytoczonymi wyżej przepisami, zależą nie tylko od wysokości stawek podstawowych, czyli przewidzianych przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, lecz także od zastosowanej na określonym obszarze przez właściwy organ administracji państwowej wielokrotności tych stawek. Takie elastyczne unormowanie trybu ustalania stawek odszkodowania za wywłaszczane grunty podyktowane było z pewnością koniecznością zachowania adekwatności między wysokością tych stawek a wzrastającymi cenami gruntów w wolnym obrocie. Zbyt wielkie dysproporcje w tym zakresie spotykały się bowiem z dezaprobatą społeczną.